تا فعلاً در ۱۰۰ محل معادن فیرس مشاهده گردیده‌است. ذخایر مجموعی معادن آهن افغانستان بیشتر از بیلون تن به ارزش ۴۲۰٬۸ ملیارد دالر میباشد
معادن آهن افغانستان به طور عموم دارای معیار بلند یعنی ۴۷–۶۲٪ میباشد که در جمله معادن کم مصرف و هم پر کیفیت در آسیا به حساب می‌آید. وهم در جمله معادن کم نظیر جهان شمرده میشود. معادن آهن درافغانستان در بدخشان پنجشیر غوربند بامیان حاجیکگ بهسود لال سرجنگل یکاولنگ غور، قندهار، میمنه، هرات، ارزگان، پکتیا از اهمیت زیاد برخور دار میباشد. در ۱۰۰ کیلومتری شمال قندهار منطقه خاکریز معدن بزرگ آهنی با ظرفیت ۳ میلیون تن واقع شده‌است. همچنین معدن آهنی در ۹ کیلومتری شهر جبل السراج قرار دارد. بزرگترین معادن آهن آسیای مرکزی معدن آهن حاجیگک در ولایت بامیان و در
۱۳۰ کیلومتری شمال غرب کابل قراردارد. در چند کیلومتری این معدن یک ذخیره عظیم آهک (برای گداختن آهن) وجود دارد. پس از حاجی گک دومین معدن آهن افغانستان همردیف با حاجیگک است معادن آهن سایه دریا میباشد. معدن آهنگران بامیان الی ۶۵ فیصد آهن دارد. سومین معادن آهن افغانستان که با سایه دریا رقابت می‌کند معادن دهانه درغوشتک است که ۴۷ فیصد آهن دارد. چهارمین معادن بزرگ آهن افغانستان لال سرجنگل است که همردیف حاجیگک است.
معادن مهم آهن افغانستان
معدن حاجیگک بامیان
”’معدن بزرگ آهن حاجی گک”’ در ارتفاعات کوه‌های بابا در مجاورت کوتل حاجیگک و در ۱۰۰ کیلومتری شمال غربی کابل ودرشرق بامیان واقع شده‌است. این معدن بزرگترین معدن آهن در افغانستان و در منطقه قلمداد شده‌است. سنگ معدن حاجیگک بصورت لایه و لنز مانند در درون سنگهایی به سن نیو پروتروزوئیک قرار دارد وعمدتاً از هماتیت( 3 (ّFe2Oو مگنتیت ((Fe3O4تشکیل شده‌است. این معدن در سال ۱۹۱۱ شناسایی شد و تا حالا توسط زمین شناسان مختلف مورد مطالعه قرار گرفته است. معدن حاجیگگ ۱۲ کیلومتر طول و ۵۵۰ متر عمق دارد.
تحقیقات اکتشافی این معدن توسط کارشناسان خارجی انجام شده است، انگلیسی‌ها، آلمانی‌ها، فرانسوی‌ها و بالاخره روسها این منطقه را مورد مطالعه وارزیابی قرار داده‌اند. مهمترین تحقیقات را روسها در اوآخر دهه ۱۹۶۰، دهه۱۹۷۰ واوایل دهه ۱۹۸۰ به انجام رسانیدند. روسها در دههٔ ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰، مراحل اکتشافی را تکمیل نموده وپلانهای استخراجی را نیز طراحی نمودند ولی متأسفانه به دلایل نا آرامی‌های سیاسی و نبود زیرساختها این معدن به مرحله استخراج نرسید. در مورد عیار وذخیره این معدن براوردهای زیر انجام شده‌است:
ذخیرهٔ احتمالی۱٫۸ میلیارد تن و فیصدی مقدار آهن ۶۲٪ اند. بر اساس تجزیه کیماوی ومطالعات دقیق روسها (عبدالله، چمیریف ودیگران ۱۹۸۰) که طبق آن پلان طرح اسخراج ترتیب گردیده بود چنین استنباط میشود:
* عیار متوسط در منطقه اصلی معدن:۸۳ /۶۲٪ Fe
*عیار منطقه غنی شده:۸۹ /۶۸٪Fe
*ذخیرهٔ قطعی منطقه اصلی:۹ /۱۱۰ میلیون تن متریک
*ذخیرهٔ کل منطقه اصلی: ۲۰۷۰ میلیون تن متریک
علاوه بر آهن مقادیر عناصری چون باریم(Ba) منگنز (Mn)، نیکل Ni)، کوبالتیت (Co) و نقره (Ag) نیز در این معدن به عنوان محصول جنبی قابل توجه میباشد. فیصدی عناصر دیگر درین معدن هم بصورت زیر میباشد:
* سولفور در سولفاتها`= S ۰٫۰۴٪
* سولفور در سولفایدها=۴٫۶۹٪ S
* فسفر = p ۰٫۰۵٪
برای ساخت ذوب آهن از چند معدن ذغال سنگ در شمال بامیان مثل معدن ذغال سنگ دره صوف و یکاولنگ می‌توان نام برد. قطعات ذغال سنگ با کیفیت در ولسوالی سیغان و ولسوالی کهمرد، از مربوطات ولایت بامیان در ساحه‌ای به حدود ۸۰ تا ۱۰۰ کیلومتر موجود میباشد.
سرمایه‌گذاری دولت هند و کانادا در معادن آهن حاجیگک
قراراست دولت هند مبلغ چهارده میلیارد دالر را در معدن حاجیگک سرمایه‌گذاری کند. شرکتهای هندی ساخت راه آهن از معدن حاجیگک الی بندر چابهار ایران را به عهده خواهند گرفت.
معدن حاجی گک دارای سه ذخیره بزرگ است که دو ذخیره آنرا گروپ هندی و آخری را شرکت کانادایی با دولت افغانستان غرض استخراج قرارداد نموده‌اند. براساس تخمین ها، استخراج تمامی آهن موجود در این معدن، یکصدو هشتاد سال را در بر خواهد گرفت تا به صورت کلی استخراح گردد. طی سال ۲۰۱۶ دولت هند به نسبت نزدیک شدن دولت افغانستان با پاکستان قرار داد مس عین را فسخ نمود. قرار است یک شرکت امنیتی ایران امنیت این معادن را گرفته و قرار داد این معدن با دولت ایران به امضا رسانیده شود.
معدن آهن سیاه دره
معدن آهن سیاه دره بعد از معدن آهن حاجیگک دومین معدن بزرگ آهن در کشور به حساب می‌آید. این معدن در ۲۲ کیلومتری ولایت بامیان در ولسوالی یکه ولنگ این ولایت قرار دارد. ارزیابی‌های صورت گرفته در این معدن نشان می‌دهد که میلیاردها تُن آهن و زغال سنگ در این معدن وجود دارد و احتمال میرود که ذخایر آن بیشتر از معدن حاجیگک باشد. در ترکیب سنگ آهن معدن سیاه دره ۶۲ در صد آهن وجود دارد، و تخمین زده میشود که ساحه اصلی این معدن ۳۰ کیلومتر را در بر می‌گیرد.
به گفته وزارت معادن و پطرولیم، در معدن سیاه دره یکاولنگ عناصر کیمیاویی وجود دارند که در ساخت فولاد با کیفیت از آن استفاده شده میتواند. وزارت معادن وپطرولیم سال گذشته اعلام کرده بود که در آینده‌های نزدیک این معدن را به داوطلبی خواهند سپرد.
معدن آهن خاکریز کندهار
این معدن در ۱۰۰ کیلومتری شمال شهر کندهار در ولسوالی خاکریز کندهار موقعیت دارد. تحقیقات صورت گرفته در این معدن نشان می‌دهد که ظرفیت این معدن بیش از ۳ میلیون تُن آهن تخمین شده است. فیصدی مس در سنگهای این معدن ۶۱٬۴ در صد و متباقی آهن و فلزات دیگر است که تا هنوز به طور مشخص شناسایی نشده است.
معدن آهن سیاه جر
این معدن در ولایات بدخشان موقعیت دارد که اجسام معدنی اشکال طبقه‌ای داشته و دارای ترکیب هماتیت و مگنیتیتی میباشد.
ضخامت اجسام معدنی ۲–۳٬۵ متر و طول آن تا ۱۵۰ متر می‌رسد. ذخایر آهن در این معدن بین ۴۰ تا ۴۵ میلیون تُن پیش بینی شده است.
معدن آهن فورمارخ
این معدن نیز در ولایت بدخشان موقعیت دارد که ضخامت اجسام معدنی آن ۲–۳۵ متر، طول تا ۱۰۰۰متر بوده و تا عمق ۳۵۰ متر مشاهده گردیده‌اند. ذخایر آهن در این معدن تا۳۵ میلیون تُن پیش بینی شده است.
معدن آهن زیرک
این معدن در ولایت بغلان موقعیت دارد که در آن سه کتله مجزای اجسام معدنی هماتیت – مگنیتیتی با ضخامت ۱۲–۷۵ متر، طول ۹۰–۴۵۰ متر شناسایی شده است. ذخاطر آن در این معدن به ۲۰ میلیون تن پیش بینی شده است.
اما در نزدیکی این معدن در ساحه ۵۰۰۰۰ کیلومتر مربع سنگهای معدنی پارچه‌ای جغله مانند وجود دارند که به اساس آن میتواند دخایر معدن مذکور به اندازه قابل ملاحظه افزایش یابد.
معدن آهن خیش
این معدن در ولایت بامیان موقعیت دارد، در ساحه معدن پنج جسم معدنی به ضخامت ۱۰–۲۰۰ متر، طول ۳۰۰–۱۳۰۰ متر تثبیت گردیده است. کمیت آهن در سنگهای معدنی ۴۸–۶۲٬۹ در صد، اکساید تنتالیم۰٬۱ در صد، ۰٬۵ در صد، مگنیزیم ۳٬۱ در صد، باریم ۱٬۵ در صد، فاسفورس پینتا اکساید(P2O5) 0 ۲۸ در صد، کوبالت ۰٬۱۹ در صد، سلفر۰٬۰۳ – ۲٬۹۲ در صد میباشد. ذخایر پیش بینی شده معدن ۱۱۷ میلیون تُن میباشد.
معادن آهن افغانستان به مقیاس کوچک ویا بلند آهن دارد به صورت فهرست وار به شرح زیر است:
آهن حاجیگگ بامیان
آهن ارغنداب
آهن سرخ کوتل هرات
آهن بهارک بدخشان
معدن آهن دامنه کوه پغمان در بالای حصه کوتی
آهن کوه جبل السراج
آهن ده سبز کوه خاک لمبه
آهن کوتل خاواک پنجشیر
آهن قول منار
آهن کوه قلعه خواجه صاحب
آهن کوه شاخ برتنی
آهن لولنج غوربند
آهن دره میاداد
آهن رخه پنجشیر
آهن کوه دشت لوگر
آهن کوه قمچین باف میدان
آهن دره پنجشیر
آهن کو اله بله
آهن پارند در بازارک پنجشیر
آهن کرم جدران
آهن کوه شاقول و شیرداغ
آهن سیاه تپه و فراخلوم بهسود
آهن زرد شنوار
آهن کوه شاه مسعود قندهار
آهن کوه بچه کرخ هرات
آهن سیاه مشرقی
آهن گلستان فراه.
معادن آهن در ساحۀ کوه دراش ولسوالى حصۀ دوم بهسود ولایت میدان وردک همچنان يک معدن آهن در منطقۀ منگسک اين ولايت وجود دارد.
در اکثریت معادن فوق تحقیقات ابتدائی صورت گرفته تاهنوز مقدار آن دقیق تثبیت نگردیده‌است. بعضی ازین معادن غیر اقتصادی نیز است.
§§§§§§§
معادن فروشان قرن بیست ویکم
مقدمه: افغانستان کشوریست سر شار از معادن برخلاف نگران از بی وطن چپاول گر بی احساس دزد و وطن فروش میباشد. تا فعلاً ۱۴۰۰ معادن ۲۸۶ معدن فلزات ۵ میدان گازی در شمال، تیل مایع وسایر معدنیات کشف شده است. درین کشور معادن که بمقادیر وافر وجود دارندعبارتند از معدن آهن طلا، کرومیت، ذغال سنگ، لاجورد، مس نفت وگاز طبیعی مرمر سفید و رنگه میباشد. طور مجموعی افغانستان دارای یک یا چندین معادن گاز طبیعی، نفت، زغال سنگ، آهن، مس، سلفر، طلا، نقره سرب جست قلعی، نمک، کروم، نیکل، بارایت، مگنیزم، فلور، سنگ لاجورد، یاقوت، آلومنیوم، شاه مقصود زمرد یاقوت، لعل اکومارین ، زبرجد، فیروزه، بیروچ ، کوارتز ، کورندوم، امیتس توپاز گانزیت ، تورمالین ، بریل ، توپاز ، عقیق ، گارنیت سیاه، سنگ (شبق)، کهربا مارگنیت، سپایر، بوکسیت، تنگستن، پگماتیت لیتیم، بریلیم ، تانتالیوم ، نبیوم ، یورانیم سزیم ، روبیدیم، مولبیدیم، مواد خام سمنت، ابرک، سنگ مرمر، سنگ سلیت، سنگ تعمیرات، سنگ گچ، سنگ چونه ، گوگرد ، سنگ ازبست وغیره میباشد که تا هنوز کشف نشده است. این معادن برای ملیت افغانستان جهت پیشرفت ترقی و انکشاف صنعت زراعت وغیره میباشد.
سیاست خصوصی‌سازی در ارتباط با فروش معادن
دریک کشورمعادن جنگلات و سایر منابع طبیعی متعلق بدولت نبوده بلکه متعلق به ملکیت عامه میباشد دولت صرف محافظ است وبس. فلسفه حصوصی سازی افغانستان همانا آب را ندیده موزه را از پای کشیدن است. هر کشور لازم است یک روند طبیعی خود را سپری نماید تا به یک مرحله نوین برسد که جامعه واقتصاد کشور متقضی چنین شرایط باشد. در جوامع که دارای نفوس بیشتر بیسواد قوم پرست و مذهب پرست باشد کشور غیر پیشرفته بوده مردم آن دارای نفوس خاین دزد چپاول گر دروغ گو فریب کار وغیره میباشد. درچنین جامعه خصوصی سازی معنی گذاشتن منابع طبیعی ملت بدست چپاول گران است.
یکی از اهداف کشورهای غرب در خصوصی ساختن معادن تصدی‌ها و شرکتهای دولتی دریک کشور سهل ساختن معامله خرید و فروش است. تا معامله گران و شرکتهای وابسته به آن به سادگی بتوانند خریداری نماید. معادن واجناس که در انحصارقرار داشته باشد خیلی‌ها مشکل است که خریداری شود. در حقیقت “خصوصی سازی معادن” یکی ازساخت و بافت کشورهای پیشرفته صنعتی ویا سرمایه داری است که با کنار آمدن با اراکین دولتی نخست معادن را از ملکیت عامه جدا نموده وسپس در صلاحیت خود قرار می‌دهند. درین صورت در دستگاه دولت آن کشور کسان را در کرسی‌های کلیدی می‌نشانند تا گوش بفرمان خریداران باشد. سپس با آنها معامله می‌کنند. از طرف دیگر جنگ و تنگدستی ۳۸ ساله آنقدر این ملت را خسته وبیچاره ساخته است که دیگر در برابر هرپیامد وطن بی اعتنا و بیزار هستند. صرف گروه کوچک موضوعات سیاسی اجتماعی را دنبال می‌کنند. در طول صد سال اخیر دولتهای افغانستان درجنب اینکه خودرا تقویه می‌کرد. هرنوع شرایط آزاد را برای شرکتهای خصوصی وتاجرین فراهم ساخته بود به منظور اخذ قرضه طویل مدت چندین بانک را با مفاد ناچیز در اختیار شرکتهای خصوصی قرار داده بود؛ ولی معادن را گذاشته بود تا نسل بنسل ازآن مساویانه استفاده نماید فعلاً در افغانستان مشکل امنیتی بیشتر است ازمشکل اقتصادی که توسط بیگانگان براه انداخته میشود. ما امنیت می‌خواهم پس از امنیت ما قدرت این داریم که اقتصاد خودرا اداره کنیم. کشورهای پیشرفته صنعتی وسرمایه داری جهان دارای فابریکه‌های بزرگ تولیدی اند که نیاز به مواد خام دارند. خریدن مواد خام از کشور چون افغانستان جنگ زده برای شان سهل وخیلیها ارزان تمام میشود درین صورت تلاش شان بیهوده نیست.
طبق اظهارات پروفیسوردوکتورعبداسلام “ظفری استاد در پولیتخنیک کابل شماری درکنفرانس ۲۲/۷/۱۳۸۶ بین‌المللی دانشگاه پولیتخنیک کابل نماینده گان انگستان، جرمنی، جمهوری چک اعتراف نمودند وگفتند «هرسال بیش از۱۰۰–۱۲۰ نمایندهٔ کشورهای پیشرفته (کمیته ۳۰۰ یا گروپ بیلدر بیرگ) نیازمند جهان، درلندن یا نیویارک گردهم می‌آیند و دربارهٔ مواد خام مورد نیازخویش به مشوره می‌نشینند، همان بود که چند سال قبل درآسیا (افغانستان) ودرافریقا (کانگو) درامریکای جنوبی (بولوی) رابرگزیدند». دراین شمار کشورها تنها مردم بولویاکه ازاین گونه شعارهای «خصوصی‌سازی معادن» به ظاهررنگین وزیبا بنا برتجاربی که ازهمسایه‌ها وقاره آفریقا داشتند به واکنش جدی پرداخت.
مطابق به ارشادات واحکام اسلامی دارائی‌های عامه امانتی است در نزد دولت که آنر حفاظت نماید، دست درازی به این داراییها، فروش وصدورآنها ازکشورازصلاحیت دولتهای بیرونی بخصوص توسط شرکتهای خارجی بکلی ممنوع است. درقانون اساسی به صراحت توضیح داده شده است که دولت‌ها حق فروش خصوصی‌سازی دارایی‌های عامه راندارند ازیکسو، فروش وصدور مواد خام منرالی ازکشور، جامعه امروز وفردای مارا به فقر و گدایی مواجه می‌سازد، ازجانب دیگر ملت ودانشمندان افغانستان مصلحت نمی‌دهند تا معادن صدها نسل ما توسط یک نسل دراختیار متشبثین خصوصی قرار گیرد. کی ضمانت می‌کند که مستخرجین درست کنترول میشود آیا دولت افغانستان توانائی این را دارد که یک طیاره آمریکائی ر توقف دهد. پس گفته می‌توانیم که واگذاری معادن یک مفکوره عجولانه تلقی میشود. ظاهر زیبا دارد ولی عاقبت تاریک. بهتر است راه دیگر جستجوگردد. ضرورت است این کشور در سکتور زراعت مالداری، آب و برق و فابریکه ذوب فلزات که بنام «میتالوژی سیاه ورنگه» شهرت دارد فکر کند. این کشور دارای معادن جامد مایع وگازی اند میتواند تا نسل‌ها هرنوع ضرورت مارا پوره کند. در غیر این اسخراج کننده گان معادن را که در صد سال استخراج شوددرمدت کوتاه خالی ودر کشور خودذخیره می‌نمایند. گویند روزانه بقدار ۲۵۰۰ تن کرومیت دیوانه وار از خاک قاچاق شده به پاکستان میرود. کنترول این معادن بدست مافیا و طالبان اند. بناً از تمام نهادهای شریف وطنی احزاب و سازمانها سیاسی پارلمان افغانستان وسایر نهادها و رسانه‌ها تقا ضامی نمایم تا جلو خصوص سازی معادن افغانستان را که توسط چهار وزارت مانند وزارت معادن، تجارت، خارجه و مالیه سازماندهی میشود گرفت. آنها در تلویزونهای افغانستان ظاهر شده غرض سهم پاشی این ملت ساده اظهار می‌نمایند که رقم که آمریکائی معادن ما را یک تریلون گفته است دقیق نیست بلکه معدن ما ارزش ۳ تریلون را دارد و ما بزودی ثروت مند خواهیم شد.. این سنجش‌ها بدون منبع واسناد وسروی نمی‌تواند دقیق باشد. با این همه دشمنان داخلی وخارجی که داریم ثروت مند شدن یک خواب است. ولی در عقب پرده ریافت بهانه است که چگونه کشورهای جهان از این خاک خارج گردیده شرایط عام وتام در کنترول امریکا قرار گیرد. شاید عده ندانند که در استخراج معادن توسط شرکتهای خصوصی چه وقایع بعداً ظهور خواهد نمود. وهم ازبزرگان دولت بخصوص رئیس دولت تقاضا می‌نمایم تا در مورد از تعمق زیار کار بگیرند راه‌های دیگرنیز وجود دارد. مثلاً اگر معدن مس عینک و حاجی گک رابا کشور چین و غیره قرار داد می‌نماید درعوض اولا مواد را پخته شده سپس ازین خاک خارج نمایند نه بشکل خام یعنی درهمین کشور تولید صورت گرفته سپس صادر شود.. مس درحدود ۱۰۰۰ نوع تولیدات دارد؛ و آهن بیشتر از ۱۰۰۰۰۰نوع تولیدات دارد؛ که فیصدی را افغانستان خریده از پول اسخراج آن برای ما فابریکه ذوب فلزات وبند برق وغیره اعمار نماید. درین صورت خطر دستبرد کم می گردد.
اهمیت استفاده از معادن افغانستان در شرایط کنونی
افغانستان کشوریست که در جنگهای سه دهه توان مندی مالی خودرا از دست داده است. با از دست دادن این توانمندی ماشین نهاد های دولتی نمی‌تواند فعالیت نماید. یکی از راه که بتواند کشوررا از حالت در ماندگی نجات دهد همانا استفاده مؤثر از منابع طبیعی آن میباشد. بدین لحاظ کشورهای جهان هر روزه تبلیغات منابع طبیعی افغان را به نشر می‌رسانند تا جهان وملت افغانستان امید وار باشند. افغانستان قدرت این را دارد که از منابع معدنی و منرالهاخود سالانه میلونها دالر بدست آرد. تا ازین سرمایه بتواند درسایر پروژه‌های صنعتی زراعتی و خدمات اجتماعی استفاده نماید. از این معادن میتواند الی صدها سال بهره‌برداری نماید. بزرگترین پروژه زراعتی که وطن را خود کفا می‌کند استفاده ار آب دریای آمو هلمند دریای کابل وسایر دریاها غرض آبیاری ۴ میلیون هکتار(۴۰ میلون جریب) زمین لامزرع کشور میباشد.. بدین ترتیب ازاین محصولات زراعتی می‌توان در صنعت کار گرفت. با پیشرفت کشاورزی صنعت هم رشد می کند.
مهمترین عوامل که برای سرمایه‌گذاری تأثیر مستقیم دارند عبات است از!
۱. استفاده از معادن ضرورت به کارکنان صادق ووفادار در دستگاه دولت دارند. با موجودیت کارشکنی و دست برد این هدف تطبیق نگردیده وکشور همین‌طور ضیعیف و فقیر باقی خواهد ماند.
۲. شرایط امنیتی جز لاینفک تأسیسات اقتصادی است.
۳.مستقر بودن حاکمیت دولتی وقدرت دولتی. با بودن تفنگداران وقومندان سالاری امکان استفاده از معدن وجود نخواهد داشت.
۴.اقتصادی باشد وعواید دهد.
دلایل که آمریکا انگلیس وناتو تبلیغات معادن افغانستان را در سطح بین‌المللی می‌نمایند.
۱. قطعات نظامی امریکا بنا برضرورت ایلات متحده آمریکا داخل افغانستان گردیده است. این قطعات درجنب اینکه ملیاردها دالر را بمصرف می رساندتلفات انسانی را نیز بدوش دارد که هردو برای ملت آمریکا تأثیرات ناگواری را دربردارد. دولت آمریکا با این تبلیغ برای آن ملت می‌خواهد واضع کند در کشورکه پای مانده است بیجا نیست حتماْ در فکر استفاده از این کشور است. میتواند بجا قانونی باشد میتواند بی جا غیر قانونی باشد.
۲. سیاست مداران روس والیری ایوانوف همکار شورای کاری افغان روسیه اظهار نموده انداینکه آمریکا در قبال معادن افغانستان چه سیاست را درپیش دارند تا اکنون واضع نیست فقد انتظار در کار است تا دولت آمریکا این را واضع کند. پس از سال ۲۰۰۳ امریکایها یکجا با تعداد از انجینران افغانی مقدار معادن افغانستان ۱۰۰۰میلیارد دالرمجدداً تثبیت تخمین نمودند؛ ولی اینکه با کدام معادن سروکار دارد اظهار ننموده‌اند.
۳. گفته میشود امریکایها غرض تطبیق پلان‌های دراز مدت خود به پنج ، شش تا نو پایگاه نظامی در قندهار هرات جلال آباد خوست و مزارشریف وکابل تلاش می‌ورزند. اینکه چه اهمیت در ساختن این پایگاه های نظامی که سوا از کنترول دولت افغانستان باشد صرف دولت امریکا میداند بناعاً دولت آمریکا از افشا چنین پایگاها خودداری نموده منتظر فرصت میباشد.
۴. دولت آمریکا یک ابرقدرت بوده کوشش دارد تا ذخایر فراوان انرژی جهان را در دسترس خویش داشته باشد. یورانیوم یکی از غنی‌ترین عنصر است که داری انرژی اتمی میباشد. در افغانستان معدن یورانیوم در منطقه خانشین ولایت هلمند قرار دارد. بدین لحاظ جنگ وبد امنیتی در ولایت قندهار و هلمند وجود دارد. ولایت هلمند در طول سالهای جنگ داخلی یکی از پر امنیت‌ترین ولایت بود آنرا یک قطعه محدود پولیس اداره می‌کرد. فعلاً گاهی آمریکائی با مجهزترین قطعات وگاهی انگلیسها با مجهزترین قطعات خود درین ولایت جا بجا می‌شوند ولی همانطور بی امن است . الی اکنون کسی نمی‌داند که در عقب چه چیز وجود دارد وهکذا اکثر ژونالیستهای افغانی درهمین دو ولایت یا گم و یا بقتل رسانیده شده اند. الی اکنون کسی نمی‌داند چه راز بین طالب انگلیسها و امریکایها بوده است چرا امریکایها با انگلیسها درهمین منطقه بمخالفت همدیگر پرداختن.
۵. بعض از دوستان خارجی و داخلی باور دارند که نجات کشورما از شر فقر وناداری همانا استفاده از منابع طبیعی وتحویل دهی آن به سکتورهای خصوصی است. با تحولدهی آن افغانستان سالانه ۲ میلیارد دالر بدست آورده ازین پول در سایر پروژه‌ها استفاده میشود. ای کاش چنین باشد. این واقیعت است استفاده از معادن کمک کننده خوب اقتصاد ما است اما نه به خصوصی. دوستان از قضیه ابراهیم عادل و شرکای آن خبر ندارد که روی چه بند وبست‌های مخفی دومین رشوت جهانی یعنی ۵۰ میلون دالر را بدست آورد یعنی به کشور چین هم باور چندان نیست. تا اکنون ۱۰۶ معادن افغانستان به موسسات خصوصی واگذاری شده‌اند. درین روزها معدن بزرگ افغانستان معدن آهن حاجی گک در شرایط مذاهده دوباره قرار دارد. کشور ایران از دواطلبان میباشد.
چالشها در سرمایه‌گذاری معادن افغانستان
۱. در افغانستان فعلاً دروازه صداقت و پاک نفسی بسته شده هرکسی که درین معادن خدمت می‌نماید یک بخش بزرگ آن دزدی وتقلب خواهدبود.
۲. دربعضی از معادن حاکمیت دولتی وجود نداشته خیلی‌ها مشکل است تا در آنجا سرمایه‌گذاری گردد.
۳. دربعضی معادن تفنگ سالاری حکمفرما است؛ که یک مشکل بزرگ دیگر است که وطن ما با آن دست وگریبان است.
۴. تبلیغات ثروت مند شدن افغانستان حس کینه‌توزی همسایه گان را همین اکنون براه انداخته. امکان داردبه همین منظور جنگ تا سالهای دیگر دوام نماید ودر کشور امنیت برقرارنگردد.
۵. استفاده جویان در داخل دستگاه دولت از پول این معادن ثروت مند گردیده غرض حفظ قدرت به تشکیل مافیای دولتی اقدام خواهد نمود. به یک گروپ بزرگ تبدیل خواهند گردید. باز پس کردن این مردم از چوکی دولتی خیلی مشکل خواهد بود.
۶. سرمایه‌گذاری در بعضی معادن وقت زیاد را دربر می‌گیرد تا به بهره‌برداری سپرده میشود.
۷. حدود ۹۰ فیصد این معادن در زمان ظاهر خان تثبیت گردیده بود؛ ولی کدام مؤسسه داخلی یا خارجی (به جز گاز افغانستان) حاضر نبود که در استخراج این معادن قرار داد نماید. دلیل عمده آن بودکه کسی خیانت نمی‌توانست ولی اکنون باین شرایط امکان دارد در استخراج معادن خیانت وتقلب صورت گیرد.
۸. پیش بینی کرده نمی‌توانیم که پول این معادن بمصرف دولت خواهد رسید یا به جیب اشخاص. همانطوریکه تانکهای افغانستان توسط همین مردم به نرخ آهن فروخته شد معادن هم بنرخ سنگ فروخته خواهد شد. به گفته یکی از قومندانان با احساس به مردم کابل «ازجهادی کسی خیر نمی‌بیند خدا شما را ازشرش نجات دهد . جهادی هیچ سیرائی ندارداگر چیزی از او باقی ماند از برادرخویش وقومش است.» درمراحل اول حکومت کرزی احزاب افغانستان در حال رشد و امید واری بود که قدرت افغانستان متعلق به احزاب خواهد شد. ولی دیده میشود که دولت افغانستان دنبال دزدان و آدمکشان مانند طالب حزب اسلامی جهادی است. چندین وزارت خانه ها را برای طالب حزب اسلامی خالی مانده بود. اگر دوباره حکومت جهادی گری تندروی ساخته شود دولت افغانستان مجبور است که برای قدرت مندان طالب و جهادی و غیره باج دهد.
۹. ستیفن سنوک، پژوهشگر ارشد در مرکز مطالعات استراتژیک بین‌المللی می‌گوید: «بهره برداری از ذخایر زیرزمینی (افغانستان) کار آسانی نخواهد بود. من نمی‌توانم تصور کنم که چگونه شما از این معادن در افغانستان، در حالی که عملیات‌های سنگین نظامی در آنجا جریان دارد، بهره برداری خواهید کرد. او می‌گوید (افغانها) نه تنها تاسیسات بنیادی لازم چون راه‌های ارتباطی، خطوط آهن و شبکه تامین آب ندارند، بلکه قوانین و مقررات اساسی نیز در آنجا وجود ندارد که بتواند سرمایه گذاران را به خود جلب کند.»
۱۰. همین اکنون تقریباً اکثریت معادن افغانستان در دسترس قاچاقبران قرار دارد. آنها طور غیرفنی معادن را تخریب نموده شی مورد نظر خودرا بدست می‌آورند. احجار قیمتی بالعموم طور قاچاق از خاک خارج میشود. بزرکترین فلاکت اینست که پاکستان مرکز خرید مواد قاچاقی در همسایگی ما قرار دارد. فعلاً پاکستان بازار احجار قیمتی و قاچاق همه معادن ما است. وهم از افغانستان راساً بخارج صادر میشود.
۱۱. گویند «بیا ازین نوده پیوند کو » کم غم داشتیم یک غم دیگرنو پیدا شد. یک پرابلم جدیدرا دولت وحدت ملی بنا گذاشت که سابقه ندارد. دولت اشرف غنی خودرا از دسته کشورهای آسیائی یعنی هند ایران روسیه و آسیای میانه خارج نموده متحد با پاکستان امریکا وچین گردید. حال طالبان از اداره پاکستان خلاص گردیده در تحت اداره دسته کشورهای آسیائی انتقال یافت . خدا میداند که چه وقت دولت افغانستان دوباره دوست دسته آسیائی می گردد حتماْ طالب دوباره به دسته دیگر انتقال خواهدنمود. جالب اینکه طالب بی فرهنگ از موضوع معادن آگاه شده تلاش دارد تا کنترول تمامی معادن را در دست گیرد. «دا بله خوشحالی». اینست نتیجه خصوصی سازی معادن.
۱۲. در خصوصی ساختن معادن باید معادن با سکتورهای خارجی و داخلی قرار داد شود. قرارداد یک آفت دیگر است که همه از وزیر تا پیاده به آن چشم دوخته اند تا از ان چیزی بدست آرند. واین قرار داد سر آغاز رشوت معامله گری بوده کشور را نمی گذارد تا تاسیسات بنیادی را در معادن و سایر منابع طبیعی خود بنا نماید. همین مثال در تورید و تولید برق زراعت نیز وجود دارد.
منابع
۱. ساید وزارت معادن افغانستان در مورد معدن حاجیگک و عینک و دعواطلبی‌ها
http://mom.gov.af/en
۲. معلومات مکفی در مورد معادن افغانستان در ساید سروی جیو لوژی افغان
http://www.bgs.ac.uk/AfghanMinerals/Index.htm
۳. معادن افغانستاندر وبگاه شبکه اطلاع‌رسان افغانستان
http://www.afghanpaper.com/info/joghrafia/maaden.htm
۴. معادن افغانستان در ویکی پیدیا انگلیسی
http://en.wikipedia.org/wiki/Mining_in_Afghanistan
۵. منرالهای افغانستان نوشته سروی و جیولوژی انگلیس
http://www.bgs.ac.uk/AfghanMinerals/docs/Gemstones_A4.pdf
۶. پوتانشیل طلا در افغانستان ریاست سروی و جیولوزی افغان
http://www.bgs.ac.uk/AfghanMinerals/docs/gold_a4.pdf
۷. وبگاه مجله نیویارک تایم و سی این این آمریکا بع ارزش یک تریلون معادن را در افغانستان تشخیص نمود
http://articles.cnn.com/2010-06-14/world/afghanistan.minerals_1_mineral-afghanistan-pentagon?_s=PM:WORLD
۸. فساد اداری در معادن افغانستان
http://southasia.oneworld.net/todaysheadlines/corruption-and-violence-threaten-afghan-mining
۹. نگرانی از احتمال تاراج معادن افغانستان
http://payamerooz.net/news-economic/2113-1389-03-27-23-10-26.html
۱۰. دو صد شرکت بین‌المللی آماده استخراج معادن افغانستان گردیده است.
http://nawaaye-afghanistan.net/spip.php?article12348
