بر اساس برآوردهای موجود داخل ادلب بالغ بر ۷۰هزار عنصر مسلح وجود دارند که بین دو گروه اردوگاه معتدل و عناصر تندرو مرتبط با گروه تروریستی القاعده تقسیم شده‌اند
مرکز استراتژی و مطالعات بین المللی (csis) در مقاله‌ای به‌قلم ماکس مارکوسن به بررسی تحولات منطقه ادلب و آینده پیشِ‌روی این منطقه در سایه تمرکز گروههای تروریستی در آن پرداخته و این موضوع را از منظر استراتژی آمریکایی مورد بررسی قرار داده است.
این گزارش تأکید می‌کند که بالغ بر 70 هزار نفر از عناصر مسلح ضد دولت بشار اسد در این منطقه استقرار پیدا کرده‌اند. در تاریخ 18 سپتامبر سال 2018، ترکیه و روسیه اعلام کرده‌اند که توافقی برای ایجاد منطقه خلع‌سلاح‌شده در استان ادلب به امضا رسانده‌اند تا بتوانند جلوی حمله فوری نیروهای ارتش سوریه به استان برای از بین بردن گروههای تروریستی مستقر در آن را بگیرند. اهمیت بالایی که جنگ ادلب دارد، از این منظر است که برخی تحلیلگران اعتقاد دارند حمله احتمالی به ادلب مرحله نهایی جنگ در سوریه است. بر اساس برآوردهای موجود داخل ادلب بالغ بر 70 هزار عنصر مسلح وجود دارند که بین دو گروه اردوگاه معتدل و عناصر تندرو مرتبط با گروه تروریستی القاعده تقسیم شده‌اند.
بیشتر بخوانید:
- آیا توافقات روسیه ــ ترکیه درباره منطقه ادلب سوریه تا به آخر قابل اجراست؟
- نگاهی به اردوگاه تروریست‌ها در ادلب؛ کدام گروه‌ها توافق «سوچی» را نمی‌پذیرند؟این گزارش در ادامه به سابقه امضای توافق‌های کاهش تنش در سوریه اشاره کرده و می‌نویسد که در می سال 2017 کشورهای روسیه و ایران و ترکیه در نشست آستانه به توافق کاهش تنش در سوریه دست پیدا کردند که بر اساس آن چهار منطقه شامل این توافق می‌شد. این توافق با هدف ایجاد آرامش بین دولت سوریه و مخالفان این کشور و تأمین گذرگاه‌های انسانی و پایان دادن مسالمت‌آمیز به جنگ در سوریه به امضا رسید.ساختارشناسی گروههای مسلح در ادلبگروه‌های مسلح مستقر در ادلب بر اساس تقسیم‌بندی‌ای که دارند، شامل گروههای زیر هستند:این اردوگاه همچنین شامل گروههای کوچک‌تر نظیر صقور الشام و جهش الاحرار و تجمع دمشق است. ترکیه به‌دنبال جمع‌آوری تعداد بیشتری از عناصر مسلح تحت پرچم خود بود تا به این ترتیب بتواند جلوی توسعه‌طلبی و گسترش نفوذ کردها در مرزهای خود را بگیرد.از ابتدای سپتامبر سال 2018 گروه تروریستی تحریرالشام کنترل حدود 60 درصد از استان ادلب را در اختیار دارد. این گروه همکاری مستحکمی با دولت ترکیه دارد و ترکیه نیز نقاط بازرسی و مراقبت خود را در مناطق تحت کنترل هیئت تحریر الشام مستقر کرده است. البته این گروه تروریستی پیوستن رسمی به جبهه التحریر الوطنی تحت پرچم ترکیه را رد می‌کند.جبهه انصار الدین: تعداد عناصر مسلح این گروه تروریستی نامشخص است، اما گروه مذکور از مجموعه‌ای از گروههای کوچک در ادلب تاسیس شده و به عنوان یک گروه کوچک و مستقل تروریستی با ایدئولوژی افراطی در ادلب فعالیت می‌کند. این گروه در ژانویه 2017 به تحریر الشام پیوست، اما در فوریه 2018 از زیر پرچم جبهه النصره و متحدانش جدا شد.داعش: تعداد شبه نظامیان تروریست داعش در ادلب نامشخص است، اما گزارش‌های پنتاگون نشان دهنده حدود 10 تا 14 هزار نفر از عناصر داعش در داخل سوریه است. با وجود این که گروه تروریستی داعش کنترل خود بر بیشتر اراضی سوریه را از دست داده، اما همچنان به صورت کامل شکست نخورده است. بیشتر نیروهای این گروه مسلح در استان دیرالزور واقع در جنوب شرق سوریه مستقر هستند، اما با این وجود داعش، گروهک‌های خفته خود را در داخل ادلب نیز مستقر کرده است. این گروه‌ها به صورت اساسی مامور انجام ترورها و ناامنی‌های عمومی هستند.استراتژی آمریکا در سوریهاحتمالاً دولت سوریه به زودی خواستار عقب‌نشینی نیروهای آمریکایی در تمامی اشکال نظامی و اطلاعاتی و دیپلماتیک و انسانی از این کشور شوند که این موضوع شامل نیروهای آمریکایی حاضر در سوریه که تعداد آنها 2200 نفر است، نیز می‌شود.این مرکز آمریکایی مدعی است که چالش‌های مذکور در سوریه ادامه پیدا می‌کند و آمریکا نیز همچنان باید جلوی گسترش افراط‌گرایی و ایدئولوژی داعش را بگیرد.پس از کارگر نیفتادن سلسله کمک‌های مالی و تسلیحاتی ایالات متحده به تکفیری‌ها، آنها نقشه جدیدی را طراحی کردند که طی آن مردم سوریه می‌بایست از نظام حاکم بر کشور خود خسته شده و آن را تغییر دهند. آمریکایی‌ها برای تحقق این هدف، سوریه را تحت شدیدترین تحریم‌های اقتصادی قرار دادند تا دولت دمشق را در نزد افکار عمومی داخلی ناکارآمد جلوه داده و زمینه‌های اعتراضات مدنی علیه آن را فراهم آورند. ایجاد مشکلات عدیده اقتصادی برای سوریه هم باعث نشد تا مردم این کشور علیه دولتِ حاکم دست به اعتراضات گسترده بزنند.با این حال این رویکرد خصمانه نیز با حمایت‌های گسترده همپیمانان و متحدان دمشق از جمله تهران و مسکو با درهای بسته مواجه شد و به نتیجه خاصی برای آمریکایی‌ها منجر نشد. کمک‌های مستشاری جمهوری اسلامی ایران به دمشق و همچنین پشتیبانی نظامی هوایی جنگنده‌های روسی از نیروهای زمینی سوریه در جبهه‌های مختلف نبرد علیه تکفیری‌ها به بزرگترین چالش و مانع در برابر آمریکایی‌ها تبدیل شد؛ آمریکایی‌هایی که گمان می‌کردند با تشکیل ائتلافی متشکل از همپیمانان خود به راحتی هرچه تمام‌تر می‌توانند اسد را از قدرت کنار بزنند.از سوی دیگر پایگاه‌های نظامی آمریکا گرچه با پوشش حمایت از نیروهای دموکراتیک کُرد برقرار شده، اما یکی دیگر از مصادیق اشغالگری نظامی در سوریه به شمار می‌رود، چرا که از مشروعیت و تایید دولت مرکزی این کشور برخوردار نیست. تصمیم کردها برای استقبال از این پایگاه‌ها حتی اگر بدون فشارهای آمریکا باشد، به بقای این نیروها مشروعیت نمی‌دهد، چرا که کردها از اعتبار بین‌المللی برای اتخاذ چنین تصمیمی برخوردار نیستند.جیمز ماتیس، وزیر دفاع آمریکا در یک نشست مطبوعاتی اظهار داشت که نیروهای نظامی ایالات متحده تا نابودی کامل گروه تروریستی داعش و احیای روند ژنو در سوریه باقی خواهند ماند.چندی پیش، بریت مک گیرک، نماینده ویژه رئیس جمهور ایالات متحده در ائتلاف بین‌المللی علیه داعش به خبرنگاران گفته بود که هدف حضور نظامی آمریکا در سوریه نابودی کامل داعش می‌باشد و ایالات متحده برای انجام مرحله نهایی عملیات نظامی علیه گروه تروریستی داعش در سوریه آمادگی دارد.
- همان طور که از این اظهارات و مواضع مشابه برداشت می‌شود، جدیدترین سناریوی آمریکا در منطقه که شامل کشورهای عراق و سوریه نیز می‌شود، تلاش برای تجزیه این کشورها، کمک به گروههای تروریستی، ساخت یک ارتش تروریست و افزایش نیروهای خود در منطقه است. آمریکایی‌ها با این طرح عامل اصلی بی‌ثباتی، توسعه ناامنی و کشتار مردم در منطقه هستند. دولت‌های عراق و سوریه امروز با یک تهدید مشترک مواجه هستند و آن تروریست تحت حمایت آمریکا، صهیونیسم و حکام ارتجاع منطقه است؛ لذا بغداد و دمشق باید دست به دست یکدیگر بدهند تا بتوانند با تروریسم بجنگند.
- وی گفت: در قدم نخست ما باید داعش را نابود سازیم. علاوه براین ما باید نیروهای محلی را آموزش دهیم. ثالثاً، روند ژنو باید به سوی حل و فصل این جنگ حرکت نماید. هرگاه نیروهای محلی توانایی تأمین و حفظ امنیت را پیدا کنند، ما تعداد نیروهای خود را کاهش خواهیم داد.
- شاید بتوان گفت تمامی برنامه‌های آمریکا در سوریه در حال حاضر با هدف ابقای نیروهای این کشور در جغرافیای زیر نظر کردها دنبال می‌شود. آمریکا حدود 20 پایگاه در سوریه دارد. آمریکایی‌ها برای خروج از سوریه سه شرط تعیین کرده اند.
- اکنون و به دنبال شکست تمامی توطئه‌های ایالات متحده آمریکا در سوریه، این کشور و هم‌پیاله‌های غربی‌اش برنامه و سناریوی جدیدی را برای دمشق تدارک دیده‌اند تا بوسیله آن زمینه‌های سرنگونی اسد از قدرت را فراهم آورند.سناریوی جدید آمریکایی‌ها برای دولت سوریه افزایش کمک‌های تسلیحاتی به گروههای تروریستی و متهم ساختن دمشق به استفاده از تسلیحات شیمیایی با هدف تشدید حملات به آن است.
- به دنبال ناکارآمدی این استراتژی، آمریکایی‌ها به این نتیجه رسیدند که خود به صورت مستقیم اما با یک بهانه و دستاویز جدید که مورد قبول افکار عمومی قرار گیرد، وارد سوریه شوند. به همین دلیل دولتمردان ایالات متحده در سال 2014 گروه موسوم به ائتلاف بین‌المللی به اصطلاح ضد داعش را تشکیل دادند تا بدین ترتیب به صورت مستقیم به بمباران زیرساخت‌ها، مناطق مسکونی و مواضع استراتژیک ارتش سوریه بپردازند و مقدمات کناره‌گیری اسد از قدرت را فراهم آورند.
- این گزارش در حالی حضور نیروهای آمریکایی در سوریه را بر اساس روند مبارزه با تروریسم ارزیابی می کند که ایالات متحده آمریکا طی سالهای اخیر همواره به دنبال سرنگونی دولت قانونی سوریه که در واقع برآمده از آراء ملت محسوب می‌شود، بوده است. آمریکایی‌ها برای تحقق این هدف سالانه میلیاردها دلار در اختیار گروههای تروریستی ـ تکفیری در سوریه قرار دادند و مدعی شدند که این کمک‌ها به دست معارضان مسلح می‌رسد و نه گروه های شورشی و تکفیری.
- این گزارش مدعی است که منافع ایالات متحده آمریکا در مبارزه با گروههای تروریستی در سوریه با شکست داعش به پایان نرسیده است، چرا که داعش قدرت بالایی در همزیستی با تحولات دارد و اقدام به اجرای انفجارهای انتحاری و عملیات ربایش و فعالیت به شکل گروهک‌های خفته می‌کند.
- این گزارش مرکز پژوهشی آمریکایی می‌افزاید که آمریکا در حال حاضر در سوریه گزینه‌های سیاسی مناسبی در اختیار ندارد، بلکه می‌تواند گزینه‌هایی را دنبال کند که خسارت‌های کمتری برای این کشور داشته باشد. حتی در صورت فرض محال جلوگیری از پیروزی بشار اسد در جنگ ادلب، آمریکا و جامعه جهانی باید سازش با دولت بشار اسد را در پیش رو بگیرند، چرا که این دولت کنترل بیشتر مناطق کشور را در اختیار دارد.
- قبل از جنگ سوریه حدود 750 هزار غیر نظامی در ادلب ساکن بودند. این شهر گذرگاه انتقال بین ترکیه و سوریه به شمار می‌رفت و به آثار باستانی و مرکزی برای تولید زیتون و گندم و پنبه و میوه‌های مختلف معروف بود. اما برخی برآوردها نشان از آن دارد که در حال حاضر بین 2.5 تا 3.3 میلیون غیر نظامی که عمده آنها را آوارگان تشکیل می‌دهند، در این شهر ساکن هستند.
- حزب ترکستان اسلامی: شامل 2000 تا 3000 فرد مسلح است. این حزب در ادلب استقرار یافته و متشکل از عناصر مسلح اویگور و ازبک است. آنها به صورت سنتی به سمت گروه تروریستی تحریر الشام گرایش دارند، اما بر خلاف این گروه تروریستی، به صورت علنی از القاعده حمایت می‌کنند. تمامی عناصر این گروه تروریستی را مبارزان خارجی تشکیل می‌دهند.
- ائتلاف نصرة الاسلام: این گروه شامل 2300 تا 3300 تروریست مسلح است و از دو گروه به نامهای حراس الدین و انصار توحید تشکیل شده است. این گروه تروریستی رویکرد های القاعده را تأیید می‌کند و گفته می‌شود از سوی مبارزان قدیمی سازمان تروریستی القاعده مدیریت می‌شود.
- ب: هیئت تحریر الشام: این گروه بین 7 تا 12 هزار نفر نیرو دارد که سرکردگی آن در اختیار ابومحمد الجولانی رئیس جبهة النصره است. این گروه گرچه تلاش کرد خود را از سازمان تروریستی القاعده جدا کند، اما بیشتر کشورهای جهان عناصر مختلف تشکیل دهنده این گروه را جزو گروههای تروریستی قلمداد می‌کنند.
- الف: جبهة التحریر الوطنی: این گروه شامل 30 تا 45 هزار فرد مسلح است که در می سال 2018 توسط ترکیه و با ادغام نزدیک به 10 گروه تروریستی از جریان ارتش آزاد تشکیل شده است. بعدها گروه جبهة التحریر سوریه و برخی گروههای سلفی شامل احرار الشام و نورالدین الزنکی نیز به آن اضافه شدند.
- در ادامه این پاکسازی‌ها استان ادلب به نقطه انتقال عناصر مسلح شامل گروههای معتدل و تندرو تبدیل شد و جریان‌هایی که در عرصه نظامی از ارتش سوریه شکست می‌خوردند، مجبور به فرار به این منطقه بودند. علاوه بر اینکه برخی گروه‌ها نیز در نتیجه توافق با دولت سوریه سلاح‌های خود را زمین گذاشته و به ادلب منتقل شده‌اند.
- با ادامه کارشکنی‌های گروههای مسلح اما، دولت سوریه بعد از 6 ماه با پشتیبانی نیروی هوایی روسیه حملات جدی را برای اخراج تروریست‌های مسلح از سه منطقه شامل کاهش تنش آغاز کرد. منطقه اول غوطه شرقی و دوما بود که در آوریل سال 2018 از دست گروههای تروریستی پاکسازی شد. شمال حمص نیز در می 2018 به‌دست نیروهای مقاومت و ارتش سوریه آزاد شد و در جولای سال 2018 نیز تروریست‌های مسلح مستقر در استان‌های جنوبی از درعا گرفته تا مرزهای سوریه با اردن و قنیطره در نزدیکی ارتفاعات جولان پاکسازی شدند.
- بسیاری از این گروه‌ها بعد از 7 سال درگیری مستمر با دولت بشار اسد و متحدانش توافق ترکیه و سوریه را فرصت مناسبی برای عقب‌نشینی و فرار می‌دانند. اما عناصر افراطی نظیر هیئت تحریرالشام این توافق را رد کرده و گفته‌اند که تا پایان به جنگ با دولت سوریه ادامه خواهند داد.