درحالی که اتحادیه عرب به عنوان یکی از متولیان اصلی حل و فصل بحران‌های منطقه‌ای و حمایت از تمامیت ارضی کشورهای عربی محسوب می شود، اما همواره ایفاگر نقش منفعلانه و ضعیفی در این زمینه بوده است
اتحادیه عرب یکی از نهادهای عربی محسوب می شود که مسئولیت حمایت از تمامیت ارضی کشورها و حفظ وحدت آنها را به دوش می کشد. درحال حاضر قریب به ۷۰ سال است که از تأسیس این نهاد عربی سپری می شود. با این حال، در طول این مدت مقامات مختلف اتحادیه عرب نه تنها گام مثبتی در راستای اهداف اعلامی تشکیل این اتحادیه برنداشته اند، بلکه در مواردی، خود نیز مسئول اصلی تشدید برخی از بحران های منطقه ای در کشورهای عربی نیز بوده اند.
اتحادیه عرب طی سال های اخیر به صورت قابل توجهی، در قبال بحران های کنونی منطقه نقش منفعلانه و ضعیفی را ایفا کرده است؛
از بحران سوریه و عراق گرفته تا مسأله فلسطین و جنگ خانمان سوز در یمن و لیبی. درهیچیک از این موارد اتحادیه عرب نتوانسته به مسئولیت های خود عمل کند.
اکنون که مسأله همه پرسی استقلال اقلیم کردستان عراق از بغداد مدتهاست به راه افتاده شاهد هستیم که اتحادیه عرب تحرکی برای حمایت از تمامیت ارضی عراق صورت نمی دهد.
اکنون که مسأله همه پرسی استقلال اقلیم کردستان عراق از دولت مرکزی بغداد مدتهاست به راه افتاده شاهد آن هستیم که اتحادیه عرب هیچ تحرکی برای حمایت از تمامیت ارضی عراق و حفظ وحدت این کشور صورت نمی دهد؛ این درحالی است که مهمترین هدف از تشکیل اتحادیه عرب در همین چارچوب تعریف شده است.
أحمد أبوالغیط دبیرکل اتحادیه عرب چندی پیش ضمن سفر به بغداد و همچنین اربیل مخالفت این اتحادیه با برگزاری همه پرسی استقلال اقلیم کردستان و جدایی آن از دولت مرکزی بغداد را صراحتا اعلام کرد و از مسعود بارزانی رئیس اقلیم کردستان، به تعویق افتادن زمان برگزاری همه پرسی را خواستار شد.
اما سؤالی که در اینجا مطرح می شود، این است که اعلام مخالفت با همه پرسی استقلال اقلیم کردستان که واقع به مثابه دروازه ای به سمت تجزیه خاک عراق به شمار می رود، تا چه حدی ممکن است در جلوگیری از تحقق چنین مسأله ای مؤثر باشد؟ آیا مقامات اقلیم کردستان عراق برای به تعویق انداختن همه پرسی استقلال این اقلیم و یا لغو آن منتظر اعلام مخالفت شفاهی اتحادیه عرب بوده اند؟
قطع به یقین پاسخ به این سؤالات منفی است. فلسفه تأسیس و تشکیل اتحادیه عرب از همان ابتدا این بوده است که سران کشورهای مختلف گردهم آیند تا بتوانند با اتخاذ مواضعی هماهنگ و منسجم با هرگونه اقدامات خصمانه برای خدشه وارد کردن به تمامیت ارضی کشورهای عربی مقابله کنند.
بدون شک ظرفیت اتحادیه عرب برای متوقف ساختن همه پرسی استقلال اقلیم کردستان عراق برای جدایی از دولت مرکزی بغداد، به مراتب بیشتر از اتخاذ مواضع شفاهی و بی تأثیر است.
اتحادیه عرب می توانست برای جلوگیری از برگزاری همه پرسی استقلال کُردها در عراق، از ابزارهای دیپلماتیک در نزد خود برای اعمال فشار بر مقامات اربیل استفاده کند
پرواضح است که اتخاذ چنین مواضعی تنها و تنها برای رفع تکلیف از روی دوش اتحادیه عرب، صورت می گیرد و هیچ اهمیت دیگری ندارد و تغییر در معادلات سیاسی ایجاد نخواهد کرد. مقامات اتحادیه عرب نیز، خود به خوبی به این واقعیت واقف هستند. اتحادیه عرب می توانست برای جلوگیری از برگزاری همه پرسی استقلال کُردها در عراق، از ابزارهای دیپلماتیک در نزد خود برای اعمال فشار بر مقامات اربیل استفاده کند.
حداقل کاری که از کشورهای عضو اتحادیه عرب در این زمینه برمی آمد، کاهش سطح روابط دیپلماتیک با اقلیم کردستان بود. اما با توجه به اینکه اراده ای در نزد اعضای اتحادیه عرب برای جلوگیری از تجزیه خاک عراق وجود نداشت، اعضای این اتحادیه گامی در راستای کاهش روابط خود با اقلیم کردستان برنداشتند.
اقدام دیگری که مقامات اتحادیه عرب می توانستند برای جلوگیری از جدایی اقلیم کردستان از دولت مرکزی بغداد انجام دهند، کاهش مراودات اقتصادی با اربیل بود که اتحادیه عرب حتی از مبادرت ورزیدن به اجرای این طرح عملی هم خودداری کرد.
بنابراین می توان اینگونه نتیجه گرفت که مقامات اتحادیه عرب اساسا ضرورتی برای جلوگیری از برگزاری همه پرسی استقلال اقلیم کردستان نمی بینند، چراکه در غیر این صورت، گام های عملیاتی گوناگونی را می توانستند برای مقابله با تجزیه طلبان در اقلیم کردستان بردارند. البته با توجه به کارنامه اتحادیه عرب در سال های گذشته و نقش منفعل آن در حل و فصل مشکلات و بحران های منطقه ای، انتظار از این اتحادیه برای حمایت از تمامیت ارضی عراق و همچنین وحدت آن، غیرقابل توجیه است.
دبیرکل اتحادیه عرب از طرح هرگونه سخنانی در محکومیت سیاست ضدحقوق بشری تحریم و تهدید که عربستان، مصر، بحرین و امارات در قبال دوحه در پیش گرفته اند، خودداری کرد.
اتحادیه عرب حتی در حل و فصل بحران ایجاد شده میان کشورهای عربی و قطر ناکام مانده است. احمد ابوالغیط دبیرکل اتحادیه عرب در کنفرانس خبری مشترک با محمود علی یوسف وزیر امور خارجه جیبوتی در پایان یکصد و چهل و هشتمین اجلاس عادی شورای این اتحادیه در سطح وزیران گفت: برای حل بحران قطر به زمان و صبر نیاز داریم و باید به شکل عمیق درباره رویدادهای بین خود تامل کنیم.
این درحالی است که دبیرکل اتحادیه عرب از طرح هرگونه سخنانی در محکومیت سیاست ضد حقوق بشری تحریم و تهدید که کشورهای عربستان، مصر، بحرین و امارات در قبال دوحه در پیش گرفته اند، خودداری کرد. در طرف مقابل، از آنجایی که مقامات اتحادیه عرب از جمله دبیرکل آن از قطع حمایت های مالی برخی کشورها نظیر عربستان از این اتحادیه در هراس هستند، به جای محکومیت اقدامات خصمانه آنها در منطقه دیواری کوتاه تر از جمهوری اسلامی ایران پیدا نکرده و همواره انگشت اتهامشان را در مواردی که تهران حتی کوچکترین دخالتی در آنها ندارد، به سمت آن نشانه می روند.
از سوی دیگر، اتحادیه عرب نه تنها موضعی در جهت احقاق حقوق سلب شده ملت فلسطین اتخاذ نکرده، بلکه امروز شاهد آن هستیم که سران عضو این نهاد عربی یکی پس از دیگری در علنی کردن روابط پنهانی با تل آویو با یکدیگر مسابقه گذاشته اند. سران اتحادیه عرب تاکنون هیچ واکنشی نسبت به علنی شدن روابط کشورهای عضو این اتحادیه با رژیم صهیونیستی نشان نداده اند و این مسأله به تنهایی حاکی از عدم عزم و اراده آنها برای سلب مشروعیت اعطا شده به صهیونیستها، است.
اتحادیه عرب حتی در جریان حوادث اخیر مسجدالاقصی که به دنبال آن شماری از شهروندان فلسطینی در کمال مظلومیت به شهادت رسیده و صدها تَن دیگر زخمی شدند، زحمت برگزاری یک نشست اضطراری را نیز به خود نداد. این‌ها در حالی است که مسأله فلسطین مهمترین مسأله جهان اسلام محسوب می شود و حل و فصل بحران های منطقه‌ای مرهون حل و فصل مسأله فلسطین و پایان اشغالگری صهیونیستها است.مهر