(جواز قانونی ضمان را نفی می کند، شخصی که از حق خود در حدود قانون استفاده می کند، مسئول خسارات ناشی از آن نمی باشد.)
***
عنوان فوق هدایتی از کُد مدنی یا نظام حقوق افغانستان است:
در هدایت اصل متذکره این مطالب اساس قرار می گیرد:
۱ ــ جواز قانونی:
۲ ــ ضمان:
۳ــ استفاده از حق در حدود قانون:
۴ ــ نفی ضمان در صورت داشتن جواز قانونی:
۵ ــ عدم مسئولیت از خسارات وارده در صورت موجودیت حق قانونی:
*****
۱ ــ جواز قانونی:
داشتن جواز قانونی دایر براباحت عمل در حدود قانون حق مشروع بوده و به تصرف و اجرای عمل مشروعیت می بخشد و شخص فاعل در چنین حقی ضامن خسارات وارده ازعملکرد خویش نمی باشد.
***
۲ ــ ضمان:
از دید لغوی ـ ضمان را میتوان: به ضمانت، پذیرفتن، تعهد کردن، ملزم بودن و سایر واژه هاییکه به همین مفهوم تعبیر شده اند شناخت ، ولی درموضوع تحت بحث ما «ضمان» رامی توان به معنی( التزام و ملزم بودن تعبیر نمود اگرچه این التزام اختیاری باشد و یا جبری).
همانطوریکه در متن هدایت قانون«نفی ضمان» آمده است:
این جمله به مفهوم اینست که: استفاده از حق در حدود احکام قانون مطابق شرح بالا متضمن جبران خساره نیست:
***
۳ ــ استفاده از حق در حدود قانون:
قید جملهٔ در «حدود قانون» تأکید برعمل قانونی در استفاده از حق و مشروعیت عمل است که قانون آن را مجاز دانسته و اجازه داده باشد. درینصورت استفاده و استعمال آن جواز دارد.
***
۴ــ نفی ضمان در صورت جواز قانونی:
همانطوریکه قبلن عرض گردید زمانیکه حق ثابت و تصرفات ما لکانه موجود و عمل درآن مباح باشد: طبعن فاعل یا عامل: ضامن و جوابگوی خسارات وارده نمی باشد زیرا نامبرده از حق قانونی خود استفاده و ضامن خسارات وارده یا ضرریکه ازین ناحیه وارد شده است پنداشته نمیشود .
***
۵ ــ عدم مسئولیت از خسارات وارده در صورت موجودیت حق قانونی:
درمتن هدایت قانون مدنی وتوضیحات ارائه شده چند باری از ضمانت و مسئولیت تذکراتی به عمل آمده است که در حقیقت هردو واژه روی خسارات وارده و مسئولیت وارده ازعمل می چرخد: یعنی شخصیکه از حق ثابت و قانونی خویش در حدود قانون استفاده نماید و خساراتی ازین ناحیه بوجود آید آیا نامبرده مسئول پرداخت خساره می باشد و یا خیر؟
گرچه در شرح و بسط ذکر شده پاسخ ضمنی را میتوان ازآن گرفت ولی میخواهم با اندک توضیح اضافی موضوعرا دنبال نمایم:
همانطوریکه من بار ها در نبشته های خود متذکر شده ام، یک بار دیگر بگونهٔ ذکر احسن یاد آور میشوم که:
مسئولیت همیشه به دو نوع تبارزمی کند:
۱ ــ مسئولیت کیفری: که مطابق احکام قوانین جزایی ایجاب کیفر و جزاء می نماید.
۲ ــ مسئولیت مدنی و حقوقی: که مطابق قوانین مدنی و حقوقی مستوجب جبران خساره پنداشته میشود.ولی هردو عنصر درنهایت با یک مفهوم واقعی+ عنصری بنام مسئولیت بار می آورند که در نوعیت و طرز ادا با هم فرق کلی و اساسی دارند.
***
بهتراست برای وُرود ودرک بیشتر مطلب مثالی در زمینه ارائه گردد تا ابهامی اگرموجود باشد رفع گردد:
( بگونهٔ یک تصور اگر قبول کنیم که:«احمد» دریک محدوده وملکیت شخصی خود که درآن جواز قانونی و تصرفات مالکانه دارد، با استفاده از حق خویش در حدود احکام قانون چاهی حفرمی نماید و یا برای اعمار خانه و تعمیر تهداب و یا کندن کاری میکند ولی با پیش آمد ناگهانی یکی از مواشی «محمود» در ملکیت شخصی احمد داخل شده درآن گودال سقوط و تلف میشود درینصورت «احمد» مسئول و یا ضامن خسارات التزامی و جبری و یا اختیاری نبوده و قانونن مکلف به پرداخت خساره نمی باشد.
***
یاد داشت: من آنچه به اندازهٔ توان ذهن مینویسم فقط با الهام از هدایت و داشته های متن و احکام قانون است، ولی تطبیق قانون ویا چرا های عدم تطبیق آن به مراجع مربوط ارتباط دارد.
با حرمت سخی صمیم.
