سه پرونده پر کردن خلأ بعد از عقب نشینی آمریکا از سوریه، سرنوشت “مثلث شمال” سوریه و کمیته قانون اساسی محور مذاکرات روز پنج شنبه رؤسای جمهور ایران، روسیه و ترکیه در سوچی است
به نقل از روزنامه الشرق الاوسط، از زمان اعلام عقب نشینی نیروهای آمریکایی از سوریه از سوی دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، تماس‌ها میان طرف‌های بحران سوریه برای اتخاذ اقداماتی جهت پر کردن خلأ بعد از عقب نشینی آمریکا افزایش یافته است.
در همین راستا به گفته منابع، نیروهای حشد شعبی عراق در مرزهای این کشور با سوریه مستقر شده و در مقابل نیز هم پیمانان واشنگتن تدابیری را در مرزها اتخاذ کرده‌اند. آمریکا تماس‌هایی را با ترکیه برای اجرای نقشه راه منبج و ایجاد منطقه امن بین جرابلس در نزدیکی رود فرات و منطقه فش خابور در نزدیکی رود دجله برقرار کرده است اما همچنان سرنوشت یگان‌های مدافع خلق کرد و چگونگی استقرار این نیروها در منطقه امن مشخص نیست و واشنگتن و کشورهای اروپایی خواهان حمایت از کردها هستند.
آنکارا مذاکراتی را با واشنگتن برای خارج کردن ۷۰۰۰ تن از نیروهای کرد و استقرار ۱۰ هزار تن از پیشمرگ‌های سوریه که در اقلیم کردستان آموزش دیده‌اند و نیروهای نخبه وابسته به جریان الغد با ریاست احمد الجربا برگزار کرده و در را برای همکاری با مسکو در مرحله بعد از عقب نشینی آمریکا باز گذاشته است.
مسکو نیز تلاش‌هایی برای پر کردن خلأ بعد از عقب نشینی آمریکا انجام داده است. مقامات روسیه با رهبران یگان‌های مدافع خلق دیدار کرده و هزاران نیرو را از جنوب سوریه به کرانه فرات منتقل کرده‌اند. همچنین به آنکارا و دمشق برای اجرای توافق آدانا و از سرگیری روابط دیپلماتیک میان دو طرف پیشنهاد داده که به مذاکره بپردازند.
مسکو همچنین با گروه‌های عربی در شرق فرات تماس برقرار کرده است. اخیراً سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه با احمد الجربا و هئیت همراه او در مسکو دیدار و درباره اوضاع منطقه شرق فرات بعد از عقب نشینی آمریکا و راهکارهای مطرح شده برای ممانعت از ایجاد تنش‌های داخلی و بهبود شرایط امنیتی و معیشت ساکنان صحبت کرد.
دو طرف در این دیدار تاکید کردند که ساکنان این مناطق باید به صورت شراکتی اداره امور مناطق خود را بر عهده بگیرند.
هیچ تردیدی درباره این مسئله وجود ندارد که خروج داعش از آخرین پایگاه خود در حومه دیرالزور سوریه و اجرای تصمیم آمریکا برای عقب نشینی و وضعیت پایگاه التنف در مرزهای سوریه با عراق و اردن در نشست سوچی بررسی خواهد شد.
مثلث شمال سوریه
مسکو، آنکارا و تهران درباره اوضاع ادلب، حلب، لاذقیه و حماة که به “مثلث شمال” معروف است دیدگاه‌های متفاوتی دارند اما این سه کشور ناظر روند آستانه درباره الحاق این مناطق به توافقنامه مناطق کاهش تنش اتفاق نظر دارند.
سوریه اوت گذشته هزاران نیرو را در اطراف مثلث شمال برای آغاز عملیات نظامی مستقر کرد اما روسیه و ترکیه به توافقی برای توقف این حمله دست یافتند. این توافق شامل ایجاد منطقه امن و خارج کردن سلاح سنگین و انتقال افراد مسلح از این منطقه بود.
در حال حاضر مسکو معتقد است که این توافقنامه به صورت کامل اجرایی نشده است برای همین طی روزهای اخیر تاکید کرده که هر لحظه ممکن است عملیات در این مناطق آغاز شود. نیروهای دولتی سوریه نیز هزاران نیرو در غرب حلب، شمال حماة و غرب جسر الشغور مستقر کرده و مسئولان روسی درباره یک عملیات سازمان دهی شده در ادلب صحبت می‌کنند. در مقابل آنکارا اعلام کرده که هرگز در عملیات علیه ادلب شرکت نخواهد کرد و با اقدام نظامی در منطقه‌ای که سه میلیون تن در آنجا ساکن هستند و ۱۲ پست دیده بانی ترکیه در این منطقه وجود دارد، مخالف است.
ترکیه با گروه‌های مخالف و تندرو و نهادهای مدنی با هدف رسیدن به توافقی درباره ایجاد “تشکلات نظامی و مدنی” جدید از طریق پیوستن نیروهای سوری عضو جبهه النصره به نیروهای “ارتش ملی وابسته به مخالفان” وارد مذاکره شده است. اکنون مذاکراتی درباره توزیع مأموریت‌ها و اختیارات دو تشکل سیاسی و نظامی و سرنوشت نیروهای خارجی عضو جبهه النصره در حال انجام است.
کمیته قانون اساسی سوریه
با اینکه وزرای خارجه روسیه، ترکیه و ایران ۱۸ دسامبر در قانع کردن استفان دی میستورا فرستاده سابق سازمان ملل به سوریه برای توافق در خصوص لیست سوم کمیته قانون اساسی این کشور (لیست شخصیت‌های مستقل) شکست خوردند اما کشورهای ضامن آستانه همچنان گزینه اصلاح قانون اساسی را به عنوان آغازی برای حل سیاسی بحران در این کشور در نظر دارند. کمیته قانون اساسی سوریه شامل سه لیست است؛ لیست دولت، لیست مخالفان و لیست شخصیت‌های مستقل. هر کدام از این سه لیست ۵۰ عضو است.
ایران، روسیه و ترکیه طی دوره اخیر برای ارائه لیست سوم کمیته قانون اساسی سوریه تلاش‌هایی انجام داده‌اند و به نظر می‌رسد روسیه موضع نرمی درباره اصلاح برخی از اسامی این لیست دارد. طرحی که کشورهای ضامن روند آستانه در نشست سوچی به گی‌یر پدرسن، فرستاده سازمان ملل به سوریه ارائه خواهند کرد باید مورد توافق آنتونیو گوترش دبیر کل سازمان ملل واقع شود. وی نیز برای موافقت با این طرح باید با نمایندگان کشورهای دائم عضو شورای امنیت به ویژه آمریکا مشورت کند.
رویکردهای مختلف روسیه، ترکیه و ایران در قبال هر کدام از این سه پرونده احتمالاً منجر به انجام معامله‌هایی میان این سه طرف خواهد شد. یکی از سناریوها این است که مسکو به عملیات محدودی در ادلب و دادن وقت بیشتر به آنکارا در ازای انعطاف پذیری ترکیه درباره کمیته قانون اساسی اکتفا کند اما مسئله مهم‌تر این است که آنکارا گزینه توافق آدانا را به جای منطقه امن بپذیرد.