آنچه با نام کودتای آرام در عربستان سعودی صورت می‌گیرد را باید در راستای فراهم کردن زمینه‌های لازم برای به قدرت رسیدن و پادشاهی محمد بن سلمان ارزیابی کرد
نباید فراموش کرد هر اقدامی که توسط عربستان سعودی در منطقه انجام می‌شود در هماهنگی کامل با سیاست خارجی ایالات متحده است. سعودی‌ها که در قالب یک حاکمیت طایفه‌ای خاص بر عربستان سلطه دارند، ضمن تامین مصالح خود برای دوام و استمرار حکومتشان همواره مجبورند در هماهنگی با آمریکا باشند و با گره زدن مصالح داخلی خود با منافع خارجی آمریکا، حمایت مقامات آمریکایی را جلب کنند. واکنش آمریکایی‌ها از جمله رئیس‌جمهور این کشور و رفت و آمد این مقامات نیز گویای این هماهنگی‌هاست.
در واقع، تحولات عربستان و حمایت آمریکا از طرح‌هایی چون مبارزه با فساد در این کشور در راستای دفاع از حاکمیت ملت‌ها در منطقه نیست، بلکه دفاع از حاکمیت سیاسی پادشاهی عربستان سعودی است که به شکل مطلق خواسته‌های آمریکا را در منطقه تامین می‌کند. بحث به قدرت رسیدن محمد بن سلمان و ایجاد حاکمیت یک‌دست در عربستان با توجه به مخالفت‌های داخلی در خاندان آل‌سعود با ولایت عهدی و جانشینی بن سلمان نیز در همین راستاست.
در نگاهی کلی‌تر می‌توان عنوان کرد واکنش‌های آمریکایی‌ها در راستای ایجاد هرج و مرج هوشمندانه در خاورمیانه است تا در این هرج و مرج، کشورهای همراه با خود را با کشورهای متعارض با مصالح آمریکا در خاورمیانه درگیر کند. بر این اساس، عربستان که عامل گسترش تروریسم در خاورمیانه شناخته می‌شود، با به راه‌انداختن جنگ‌های نیابتی در سوریه و عراق و همچنین یمن تلاش کرد مصالح و جایگاه ایران در منطقه را مورد حمله قرار دهد. استعفای سعد حریری و تحولات لبنان نیز از دیگر اقدامات عربستان سعودی در این راستاست.
پیش از این، اقداماتی که سعد حریری انجام می‌داد بر اساس هماهنگی با عربستان و حفظ منافع سعودی‌ها در لبنان و در منطقه بود. هر چند ربط دادن تحولاتی که در داخل سعودی رخ داده با تحولات لبنان سخت است، اما بازداشت‌های گسترده در عربستان تحت عنوان مبارزه با فساد، شاید سعد حریری را نیز درگیر کرده باشد. سعد حریری، متولد عربستان سعودی است و تابعیت این کشور را دارد و احتمالا فشار بر او بی‌ارتباط با ماجرای مبارزه با فساد در عربستان نباشد. او فعالیت‌های اقتصادی زیادی که از پدر به ارث برده بود در داخل عربستان سعودی داشت و با امرا و شاهزاده‌های سعودی ارتباط نزدیکی داشته و دارد. باید صبر کرد و دید بحث بازداشت خانگی یا در هتل شاهزادگان سعودی به کجا می‌رسد، سپس درباره همزمانی استعفای حریری با این بازداشت‌ها حکم قطعی داد.
با این همه، عربستان سعودی نگاه خاصی به تحولات لبنان دارد. انتخاب میشل عون به عنوان رئیس‌جمهور و سعد حریری به عنوان نخست‌وزیر از منظر داخلی به نفع حزب‌الله لبنان تمام شد و با تحولاتی که در عراق و سوریه شکل گرفت عربستان سعودی تمایل به برهم زدن این معادله را دارد. اگر شرایط امنیتی و سیاسی در لبنان به هم بریزد، می‌تواند در کل منطقه تاثیرگذار باشد و نگاه عربستان سعودی به استعفای سعد حریری به همین موضوع برمی‌گردد. پس از تحولات یمن و مقاومت مردم این کشور در مقابل عربستان، سعودی‌ها برای پنهان کردن نقایص خود، حزب‌الله لبنان را به عنوان یک سازمان تروریستی اعلام کردند و به همین بهانه بسیاری از لبنانی‌ها را از عربستان و برخی کشورهای حاشیه خلیج‌فارس اخراج کردند.
همچنین چندی پیش خبری مطرح شد مبنی بر این که عربستان به عنوان فرمانده ائتلاف عربی ضد حوثی‌ها درخواست داده بود امکان برخورد با حزب‌الله را بررسی کنند. طبیعتا گام‌هایی که عربستان سعودی در این راستا بر می‌دارد با هماهنگی و هم‌پیمانی با آمریکا و در جهت تامین منافع اسرائیل است.
علی منتظری
کارشناس مسائل منطقه