اساس تندرستیها ست فرهنگ
دوای جهل آفتهاست فرهنگ
سلا مت باد خلق سالم اندیش
که تاپیروزگرددصلح برجنگ
نخست ازهمه صحت به مردمان جهان وسلامتی بکشورعزیزما افغانستان آرزومیکنم .
بشرازآغاز پیدایش و ازظهورآدم تا ایندم با دردها ورنجهای بیکران همراه بوده وپله های زندگی را با درد ورنج عبورکرده است . تحمل دردها ومبارزه با آن یکی از فکتور های اساسی روند تکامل جامعه بشری وتحولات اجتماعی بحساب می آید .
علما با اتفاق نظر روش های درمانی را به دوران ماقبل التاریخ نسبت داده وپیش از اختراع خط پزشکی دوران باستان مصر ، اطلاعات پزشکی در پایپروس ادوین اسمیت یافت شده است که به ۳۰۰۰سال پیش از میلاد تعلق دارد . اولین جراحی در ۲۷۵۰ سال پیش در مصر صورت گرفته است ونخستین ریس پزشکان هسی رع واز دندان پادشاه جوزر ۲۷ قرن پیش از میلاد است . بابلی ها وبسیاری های دیگر بقراط را پدر طب میدانند . گالی ،کالندون ، هروفلوس ،در قرن وسطی وهمچنان ابن سینا را برخی ها در کنار بقراط جا میدهند .
طوریکه گفته آمدیم تداوی از دوران پیش از باستان وجود داشته است وپس از باستان ،طب گاهی بشکل مذهب وگاهی در کنار مذهب قرار داشته واولین بار طب یونان باستان از فلاسفه ونوابغ ، بقراط ، بعداًابن سینا ، رازی وپس ازآن رنسانس رویکار آمده است.
میگویند اولین بار مکروب یا بکتریا توسط انتونی در ۱۶۷۳ مشاهده شد و توسط میکرسکوپ مایل ، جریان خون و بعد ها ویلیام هارد ، دستگاه گردش خون ساخت .
در قرن ۱۹ طب با بهره گیری از روش های علمی طبی بنام طب عصری ظهور کرد وحرفه پزشکی در پی پیشرفتهای سریع علم ورویکردهای نوین پزشکان دست خوش تغیر گردید . در قرن بیستم طب معالجوی برای حفظ سلامتی مطرح شد که با پیشرفت ساینس وتکنالوجی ارتباط مستقیم دارد .در جنگ جهانی اولین تخنیک اشعه ایکس ودر جنگ جهانی دوم واکسینا سیون رونق یافت پس از آن سازمان جهانی بهداشت بوجود آمد .
در سال ۱۸۸۲ رابرت کخ تبرکلوز را کشف نمود .در سال ۱۹۷۵ بنگله دیشی آبله را کشف کرد ودر ۱۹۸۰ این مرض ریشه کن شد . طاعون از قرن چهاردهم در اروپا وملاریا از قدیم در افریقا، انفلونزا در سال ۱۹۱۸ ایدز در ۱۹۸۱ وبا در هند در قرن ۱۹ مشاهده شد .
اولین شرکت دواسازی جهان در آلمان ۱۶۶۸ در امریکا در سال ۱۸۸۶ ودر ۱۹۰۳ بایر درآلمان و در ۱۹۶۶ پنسلین ودر قرن بیستم تمام داروها ساخته شد بیش از شش هزار فراورده های شیمیایی وداروها در بازار جهانی حضورداشت .
واما بقول معروف هر پدیده ی بدور ضد خود نیز میتند به این معنا که علی الرغم پیشرفت ساینس وتکنالوجی پیشرفته ، جهان در خطر بزرگ نا امنی روبرو بوده که در اثر آن صحت در پنجه خونین اژدها وسلامتی بشر درگرو چالشها قرار دارد . زیراکه با دسترسی بشر به تمدن پیشرفته ، تکنالوجی عصری وانترنیت با ساخت وسایل عصری طبی ،کشف واختراع امراض وپیدایش داروهای مهم ودرمان امراض خطر ناک وطب وقایوی پیشرفتهای شگفت انگیزی دارد ولی از جانبی بر پایه ی همین پیشرفتها روند ساختن سلاح های مخرب ومرگبار دسته جمعی ونسل کشی همچون خطر بزرگیست که هستی بشریت وسلامتی ساکنین کره خاکی را تهدید به نیستی ونابودی میکند .همین اکنون در قبال سیاستهای جیو پلتیک وجیو استراتیژیک قدرتها برای تسلط در جهان و بدست آوردن منافع وغارت ثروتهای طبیعی و تراکم سرمایه با راه اندازی جنگهای خانمانسوز ملیونها نفر از ساکنین کره خاکی این خانه مشترک را کشته ، زخمی وفراری ساخته اند . درحالیکه سلامتی با امنیت پیوند ناگسستنی دارد طبیعیست وقتی جان در خطر جنگ ونابودی باشد طب به چالش کشیده میشود . از سوی دیگر برغم پیشرفتهای علوم طبی واستراتیژی بشر به مهار کردن امراض کشنده وخطر ناک به همان میزان بستر مریضان بیحد زیاد وقطار مراجعین طولانی شده خون بشر در پله های پیشرفت چوشیده میشود . همین اکنون برخی کشورهای افریقایی ،شرق میانه وافغانستان در آتش جنگ میسوزند بالاثر آن بیش از دو میلیارد نفوس جهان زیر خط فقر ویک میلیارد آن در قحطی شدید نفس میکشند . در همینحال بیش از ۶۵ میلیون نفر از نفوس جهان مهاجر وبیجا گردیده اند وتعداد نزدیک بیک میلیارد نفر مریض ، علیل ومعیوب که از جمله ۱۷ میلیون نفر از آن بیماری قلبی دارند .
در کشور ما افغانستان اولین نابغه علوم طب ، طبیب بزرگ ابوعلی سینای بلخی بود که در صده هزارم زندگی میکرد یکصد رساله وکتاب قوانین طب بدست او نوشته شده که شش قرن در اروپا تدریس میشد . در کشورما نیز طب سنتی وهمچنان درمان مذهبی ریشه در گذشته های دور دارد. در طب سنتی قدیم جراحی وکشیدن دندانها ،شکسته بندی ،شاخ چسپاندن ،کشیدن تومورهای کوچک ، دانه های غده یی و نیشتر زدن توسط سلمانی اجرا میگردید . وبسیاری امراض بوسیله داروهای گیاهی درمان میشده است . در کشور عزیز ما با گیاهای معروف درمانی مانند شیرین بویه ،چاسکو ، بادیان ،جوانی ،قرض کمر ،پودینه ، مستار ، چهاربیخ ، ایگر ، زوف ، پنیرک ، زرک ، زرسرک ، ،درونه ، کاسنی ، شنرو ، سیه دانه ، گاوزبان ، نعنا ، زعفران ، خاکشیر ،زنجفیل ، اوری ،گشنیز ،پیاز ، شلغم ، برگ بید ، تارانی ، وغیره بدرمان امراض استفاده میشود .
برای اولین بار تداوی عصری ببرکت مریضی امیر عبدالرحمن خان که به نقرص مبتلا بود توسط طبیبان هندی در کابل تحت تداوی قرار گرفت وشفا خانه ابن سینا بنحوی گذشته ایجاد گردید .. اورتوپیدی در زمان حبیب اله خان بمیان آمد ودر زمان اعلیحضرت غازی امان اله خان مدیریت مستقل طبیه تاسیس وشفاخانه های عصری ساخته شد در زمان نادر خان طب کابل در سال ۱۳۱۱وشفاخانه علی آباد ساخته شد در دوران سلطنت محمد ظاهر شاه تعداد شفاخانه ها در مرکز ولایات عمومیت پیدا کرد ولی به تناسب نفوس بسیار نا کافی بود . ودر زمان داود خان شفاخانه چهار صدبستر اردوی ملی ساخته شد . درین دوره نزدیک به تمام امراض کشف ومورد تداوی قرار گرفت .
در زمان حاکمیت حزب دموکراتیک خلق افغانستان صحت وسلامتی مردم در صدر وظایف حزب ودولت قرار داشت و برای ریشه کن ساختن امراص وتوسعه طب وقایوی در بخش تحصیلات عالی طبی در داخل وخارج کشور توجه جدی مبذول گردید . ساختار شفاخانه ها وفرمسی تولیدات ادویه بیشتر گسترش یافت متخصصین ومجموع کارکنان امور طبی مورد مواظبت وامتیازات فراوان قرار داشتند کلینیک های حمایه طفل ومادر وایجاد شیر خوارگاه ها در پایتخت کشور ومحلات گسترش می یافت . درسال ۱۳۶۶ علاوه بر ۱۸۲ شفاخانه بزرک ۱۷۰ موسسه کوچک طبی افتتاح گردید .در ین دوره طب مجانی برای همه مراجعین قابل دسترسی بود وموسسات حمایه طفل ومادر حتا در ساحات تسلط مخالفین دولت نیز فعال بود . ولی در دوران حکومت مجاهدین وجنگهای تنظیمی تمام وسایل طبی ،ادویه جات وسایل تخنیکی شفاخانه ها مورد غارت قرارگرفت وبه پاکستان لیلام گردید . وبتعداد ۲۶۰ داکتر دراثر جنگها کشته وتعداد یگهزار داکتر فراری وطن گردید . وبتعداد هفت میلیون نفر خاک وطن را ترک کرده اند . متاسفانه در جنگ جاری سالانه ۳۰۰۰ نفر کشته وتعداد ۷۰۰۰نفر زخمی میشود درحال حاضر بیش از یکملیون نفر معیوب در کشور وجود دارد . در کشور ما سل ویا تبرکلوز بیداد میکند امراض روانی بر مردم سایه افگنده است ومردم بطور فیصدی ۶۰ فیصد بمرض افسردگی ، ۷۸ فیصد اضطراب ،۴۲ فیصد مبتلا به فشار روانی و۶۳۶ واقعه یا موارد مرض از پاکستان انتقال یافته است در کشور ما دومیلیون نفر معتاد و۲۸۰۰ نفر مبتلا به مرض سرطان و در هر ۲۵ دقیقه یک مادر جان خود را از دست میدهد .
همچنان در اثر جنگ وخون ریزی در کشور سی ملیونی تحمیناً یازده میلیون نفر بیکار هفت میلیون نفر بیمار ۶میلیون زیر خط فقر واز جمله سه میلیون به قحطی شدید دچار میباشند و بیست ملیون نفر در کشور از نعمت سواد محروم اند « تاهنوز از مریضی های سیاسی وسلامت فکری ارقام واحصایه ی در دست نیست » واما از میان بیکاران کشورما رژیم آخوندی ایران برای پیشبرد جنگ نیابتی خود در سوریه ،عراق یمن وبرخی نقاط دیگر سرباز گیری میکند . این در حالیست که دولت افغانستان برغم سرازیر شدن کمکهای جامعه جهانی تا هنوز کدام برنامه کاری وخدماتی بمردم نداشته ودر زیر نام دموکراسی بزور سرنیزه وحمایت خارجیها بر مردم افغانستان حکم میرانند.
همین حالا در رابطه بمسایل طبی بهر ۱۵ هزار نفر یک داکتر داخلی وبهر یکهزار نفر یک بستر سالم میرسد .
به باور نگارنده سه اصل عمده وعوامل امراض ریشه دار وخطر ناک در افغانستان سابقه طولانی داشته است . یکی جهل ، دوم جنگ و نفاق وسوم فقر و هرسه مرض میراث شوم استعمار انگریز است که بیکدیگر ارتباط مستقیم دارد . انگریزیها از زمان استعمار تا بعد ها در میان مردم افغانستان تفرقه ایجاد کردند که بطور مستقیم خود بر مردم ما حکومت کنند . استعمارگران از همان آغاز مردم را بوسیله حکمروایان مزدور خود از علم وفرهنگ بدور نگهداشتند تا از پیشرفتها جلوگیری کرده ونتایج حاصله هردو ، مرض و فقر عمومی میباشد که بر مردم مظلوم کشور تحمیل میشود . بزعم آنها بخاطری که مردم افغانستان قادر بدفاع از استقلال وتمامیت ارضی وحاکمیت نباشند تا سرنوشت کشور را خارجیها بدست خود بگیرند . گذشته از همه موجودیت ومداخله خارجی در افغانستان سلامت فکری را زیر سوال برده جای همدیگر پذیری را ، از همدیگر گریزی گرفته و بیسرنوشتی عمومی بر سراسر کشور سایه افگنده است .
با اینحال در کشور عقب نگهداشته شده ومریض یگانه راه علاج آن از مرض وغرض ، بیداری سراسری مردم وهمبستگی دموکرا تیک نیروهای ترقیخواه وطنپرست ،سلامتی فکری واتحاد احزاب وطندوست دادخواه و تحرکات بزرگ دادخواهانه مردم برای ختم جنگ وایجاد صلح ، دموکراسی وترقی میباشد که بر بنیاد آن اصلاحات وسلامتی کشور میسر خواهد شد .
عبدالو کیل کوچی
