با فروپاشی شوروی، اروپا وارد مرحله جدیدی از تدابیر امنیتی شد که در زمان جنگ سرد مورد نداشت
برنامه‌ریزان امنیتی اروپا دست به‌کار ترسیم دیوارهای امنیتی جدیدی شدند که حوزه بالکان و مدیترانه در آن از اولویت برخوردار بود زیرا دیوار فروریخته شرق اوضاع نامشخصی را در این قسمت از اروپا به‌وجود آورده بود اما بخش دیگر تدابیر امنیتی مربوط به تروریسم خاورمیانه می‌شد که برای پیشگیری از سرایت آن به خاک اروپا، مهار آن در خاستگاهش مورد توجه قرار گرفت.
در این چشم‌انداز خطرهای امنیتی بیشتر متوجه آن دسته از شهروندان اروپایی می‌شد که به خاورمیانه رفت و آمد داشتند، ولی کشورهای اروپایی در مصونیت نسبی قرار داشتند اما چیزی نگذشت که حادثه 11 سپتامبر 2001 و حوادثی که در متروهای اسپانیا و انگلستان و فرانسه به وقوع پیوست آسیب‌پذیری اروپا را مشخص کرد ولی تمام این حوادث در خارج از اروپا و به وسیله سازمان‌های کاملا شناخته شده‌ای طراحی شده بود که محدوده خطر را برای سازمان‌های امنیتی اروپا ناشناخته نمی‌گذاشت اما امروز اروپا با مصیبت جدیدی روبه‌روست که با همه وضعیت‌های گذشته متفاوت است.
امروز دشمن در خانه و ناشناخته است. هر شهروند اروپایی از خود می‌پرسد از کجا معلوم که همسایه تیره پوست من تروریست نباشد؟ این وضعیت بی‌شک برخاسته از دولت اسلامی (داعش) و تاکتیک‌های ناشناخته اوست.
فرانسه پنج میلیون شهروند مسلمان دارد که در محله‌های خاص متمرکز ولی در همه جای فرانسه هم پراکنده‌اند. دولت فرانسه به این دلخوش بود که سیاستش در مورد این مسلمانان موفق بوده زیرا خواسته آنها این است که مانند فرانسوی‌ها باشند و تمام تلاش خود را مصروف تقلید از فرانسوی‌ها و فرهنگ فرانسه می‌کنند اما اگر کسی در منطقه‌های مسلمان نشین پاریس مثل میرومنیل قدم می‌زد می‌توانست بفهمد که پلیس پاریس سخت در اشتباه است زیرا در حال قدم زدن از قیل و قال عرب‌ها واژگانی مانند جهاد، محارب، فی‌سبیل الله و … فراوان به گوش می‌رسید. سیل نمازگزاران از مساجد بیرون می‌زد و صفوف نمازگزاران را به خیابان‌های اطراف می‌کشید. نارضایتی از چشمان جوانان عرب زبان قابل مشاهده بود.
در چنین احوالی صدای داعش بلند شد و در گوش هزاران جوان عرب‌تبار طنین افکند. اگر از هر ده هزار نفر آنها یکی هم به داعش لبیک بگوید خود شمار قابل ملاحظه‌ای را تشکیل می‌دهد.
اینها در همه جا هستند. اتاق‌های زیر شیروانی در محلات اعیان‌نشین، خانه‌های محقر اطراف پاریس و خلاصه در همه جا. کار در اینجا خاتمه نمی‌یابد. زیرا پلیس به دنبال سلاح در همه محلات شهرها فعال بود، اما فکر نمی‌کرد که ممکن است جوانی با چاقو و تبر به رهگذران حمله کند. وضعیت بسیار پیچیده و دلهره‌آور می‌شود بخصوص زمانی که حمله بیماران روانی هم به آن افزوده شود که خود ناشی از تاثیر انتشار اخبار حملات مرگبار از تلویزیون‌هاست. مساله این است که این بار معلوم نیست ریشه ترور در کجاست و اگر داعش از پای درآمد ترکش‌های آن هم خاموش شود.
غرب از یاد برده بود که در عصر جهانی شدن به‌سر می‌بریم و هر حادثه‌ای در هرجای زمین که اتفاق افتد می‌تواند مانند شعله‌های سرکش به تمام دنیا تسری پیدا کند.
نمی‌توان خاورمیانه و مردمش را در دام جنگ و تباهی رها کرد و خود آسوده نشست. خلأ امنیتی کنونی هیچ درمانی ندارد و پلیس جز این‌که بعد از حادثه به نمایش ژست‌های آنچنانی بپردازد و به شهروندان دلگرمی دروغین بدهد چاره دیگری ندارد و خیلی وقت‌ها برای آرامش دیگران حادثه را به فرد روانی نسبت می‌دهد، ولی مردم از خود می‌پرسند چرا روانی‌ها در این زمان و همراه با تروریست‌ها همراه شده‌اند؟
اقتصاد و سیاست قاره سبز، زیر تیغ تروریسم
حمله‌های داعش در اروپا، پیامدهای اقتصادی-سیاسی زیادی برای دولت‌های اروپایی داشته است، حمله‌های تروریستی داعش طی ماه‌های اخیر یکی پس از دیگری کشورهای اروپایی را در نوردیده است؛ از فرانسه تا بلژیک، باز هم فرانسه و اخیرا آلمان.
اروپايي‌ها هنوز از شوك حملات سال گذشته پاريس در نيامده بودند كه ديگر حملات مرگ‌آور داعش از راه رسيد. از بمبگذاري در فرودگاه و ايستگاه مترو در بروكسل كه بيش از 30كشته به جا گذاشت، تا حمله با چاقو، تبر و كاميون، حمله‌هاي تروريستي شهرهاي كوچك و بزرگ اروپا را در وحشت فرو برده است.
آلمان كه زماني امن‌ترين كشور اروپايي بود، اكنون ديگر آنقدرها هم امن نيست. در 2هفته گذشته، اين كشور شاهد 5حمله خونين بوده كه داعش مسئوليت 3مورد از آنها را برعهده گرفته است. سؤالي كه اكنون در ذهن بسياري نقش بسته اين است كه آيا افزايش حمله‌هاي تروريستي در اروپا به‌معناي ادامه آنها هم خواهد بود؟ در شرايط كنوني آنچه مشخص است اينكه اين حمله‌ها نه‌تنها مردم را در شوك فرو برده، بلكه ساختار اقتصاد و سياست در اروپا را نيز به لرزه انداخته است. تأثير اين شرايط بر اقتصاد اروپا و همچنين چالش‌هاي پيش روي رهبران سياسي كشورهاي اروپايي ممكن است طي ماه‌هاي آينده حتي جدي‌تر هم شود.
- حمله‌هاي تروريستي و بحران در صنعت گردشگري اروپاسرمايه‌گذاران از كشورهاي اروپايي خارج نشده‌اند اما صنعت توريسم كه 10درصد از فعاليت‌هاي اقتصادي اتحاديه اروپا را شكل مي‌دهد، نخستين بخشي بوده كه از شرايط امنيتي جديد تأثير پذيرفته است. همزمان، كشورهاي اروپايي صدها ميليون يورو صرف افزايش تمهيدات امنيتي و مبارزه با نيروهاي داعش كرده‌اند.با اين حال، هرساله بيش از 84ميليون نفر از فرانسه بازديد مي‌كنند. روند صعودي سفر گردشگران خارجي به فرانسه طي ماه‌هاي اخير به سرعت به يك روند نزولي تبديل شده است. طبق گزارش دولت فرانسه، تنها طي يك‌ماه گذشته، پس از حمله شهر نيس در جنوب اين كشور، بيش از 20درصد از گردشگران سفرهاي خود به فرانسه را لغو كرده‌اند. اين در شرايطي است كه تمام مراكز تفريحي فرانسه تحت كنترل نيروهاي پليس قرار گرفته‌اند. طبق اعلام دولت فرانسه گشت‌هاي پليس در سراسر اين كشور، روزانه يك ميليون دلار هزينه دارد. اين غيراز افزايش بودجه يك ميليارد دلاري ويژه دولت براي افزايش تدابير امنيتي است.
- كمي آن طرف‌تر در بلژيك، ضرر اقتصادي ناشي از حملات داعش به خوبي احساس شده است. هفته گذشته دولت اين كشور اعلام كرد حملات داعش در بروكسل، حجم درآمدهاي دولتي را بيش از يك ميليارد دلار كاهش داده است. در اين كشور هم بزرگ‌ترين ضربه را هتلداران، رستوران‌ها و به‌طور كلي صنعت گردشگري ديده است.
- در اين شرايط، فرانسه براي نخستين بار در 3ماهه دوم سال در مقايسه با بازه زماني 3ماه ابتداي سال2016، رشد اقتصادي صفر را تجربه كرد. اقتصاد فرانسه مدت‌هاست كه درگير ركود و بيكاري است؛ موضوعي كه اعتراضات زيادي را در ميان مردم اين كشور به‌دنبال داشته است.
- امسال اقتصاد در 19كشور اروپايي كه اقتصادشان را در چارچوب حوزه يورو تعريف كرده‌اند، حال و روز خوشي نداشته است. رشد اقتصادي در اين كشورها طي سال‌جاري به سطحي رسيده كه طي سال‌هاي پس از بحران اقتصادي 2008 سابقه نداشته است. اتحاديه اروپا جمعه گذشته اعلام كرد كه رشد اقتصادي قاره سبز اكنون به سطح 0.3درصد رسيده است. به اعتقاد بسياري از تحليلگران اقتصادي، ابهام بر اقتصاد اروپا سايه انداخته است.
- حمله‌هاي ترويستي و ناتواني دولت‌هاي اروپايي در تأمين امنيتايالت باواريا در جنوب آلمان، صحنه 3حمله بوده است. باواريا همان ايالتي است كه پناهجويان براي ورود به آلمان بايد ابتدا وارد آن مي‌شدند؛ جايي كه ابتدا صحنه استقبال بي‌سابقه مردمي از پناهجويان بود. اكنون اما فضا در اين منطقه و در بسياري از ديگر مناطق آلمان به ضرر پناهجويان و سياست‌هاي مركل در پذيرش آنها پيش‌رفته است. مركل با اين حال هفته گذشته اعلام كرد حمله‌هاي اخير در سياست‌هاي او در قبال پناهجويان و آوارگان جنگ تأثيري نخواهد داشت. چهره‌هاي سرشناس حزب دمكرات مسيحي آلمان كه مركل را به صدراعظمي رساندند اكنون به مخالفان اصلي او و سياست‌هايش در قبال مسئله پناهجويان تبديل شدند.در فرانسه، وضعيت سياسي حزب حاكم سوسياليست كه فرانسوا اولاند، رئيس‌جمهور، رهبري آن را برعهده دارد، درپي چالش‌هاي امنيتي جديد نسبت به وضعيت احزاب راستگرا و حتي راست‌هاي افراطي افت داشته است. فرانسه كه رفته رفته از وحشت حملات سال گذشته ميلادي يعني حمله به دفتر مجله شارلي ابدو و حمله به پاريس خارج مي‌شد، درگير شرايط امنيتي پس از حمله نيس شد؛ موضوعي كه دولت اين كشور را با چالش جدي روبه‌رو كرده است. احزاب راست معتقدند دولت اين كشور توانايي برقراري امنيت را ندارد و اولاند و تيمش بايد از قدرت كناره‌گيري كنند.
- اولين عكس‌العمل سياسي اروپايي‌ها در قبال حمله‌هاي تروريستي داعش، بروز تمايلات ناسيوناليستي بوده است. همزمان، خواست بسياري از مردم و احزاب سياسي در كشورهاي اروپايي براي بستن مرزها، ادامه حيات معاهده شنگن را كه يكي از اصول اوليه ايده اروپاي واحد بوده، با ترديدهاي جدي روبه‌رو كرده است.
- اين موضوع ادامه حضور او در قدرت و انتخاب مجددش در انتخابات سال آينده آلمان را با ترديدهاي جدي روبه‌رو كرده است. اين شرايط به قدرت‌گيري دوباره راست‌هاي افراطي در آلمان نيز منجر شده است كه اساسا با حضور مهاجران و اسلام در اين كشور مخالف هستند. پيش‌بيني مي‌شود اين حزب نيز بتواند در انتخابات سال آينده به پارلمان آلمان راه پيدا كند و دولت دمكرات مسيحي اين كشور را با چالش‌هاي جدي مواجه كند.
- در آلمان، بزرگ‌ترين اقتصاد اروپا، اگر مسائل اقتصادي نتوانسته دولت آنگلا مركل را از پا در بياورد، مسائل سياسي اما ادامه حضور او در قدرت را با ترديدهايي روبه‌رو كرده است. 3حمله، از حمله‌هاي اخير در آلمان از سوي پناهجوياني انجام شده كه طي يك يا 2سال گذشته و پس از اعلام سياست درهاي باز اين كشور از سوي مركل، خود را به اروپا و سپس آلمان رسانده‌اند. 2نفر از آنها سوريه‌اي بوده‌اند.
- امنيت مطلق وجود ندارد
- كشورهاي اروپايي پس از جنگ جهاني دوم، هميشه امن‌ترين نقاط دنيا بوده‌اند اما بروز پديده تروريستي داعش، امنيت را از اين كشورها هم ربوده است. يوآخيم گائوك، رئيس‌جمهور آلمان، كه ديروز در مراسم قربانيان حمله اخير در مونيخ شركت كرده بود گفت كه هيچ دولتي ديگر نمي‌تواند امنيت شهروندانش را به‌طور كامل در برابر حملات تروريستي تأمين كند. او گفت: امنيت مطلق وجود ندارد. در هيچ كجاي جهان نمي‌توانيد سياستمداري را پيدا كنيد كه بتواند چنين تضميني به شما بدهد. آنچه ما مي‌توانيم انجام دهيم تشكيل ائتلافي از دولت‌ها و ايجاد يك جامعه مدني هوشيار براي مقابله با تهديدهاي تروريستي است.» جام جم
