آینده مناسبات ایالات متحده آمریکا و فدراسیون روسیه در دوران پس از ریاست‌جمهوری باراک اوباما چگونه خواهد بود؟ برای پاسخ به این سؤال، باید ابتدا نگاهی به جهت‌گیری‌های سیاست خارجی ۲نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا انداخته شود
هيلاري كلينتون در عرصه سياست خارجي، فردي شناخته شده با عملكردي قابل ارزيابي است. وي به‌مدت 4سال – از سال2009 تا 2013 – به‌عنوان وزير امور خارجه آمريكا فعاليت داشته است. پيش از آن نيز 8سال بانوي اول آمريكا و 8سال سناتور ايالت مهم نيويورك بوده است.
زماني كه هيلاري كلينتون سكان هدايت دستگاه ديپلماسي آمريكا را برعهده گرفت، روابط واشنگتن و مسكو با مشكلات فراواني مواجه شده بود. تلاش دولت وقت آمريكا براي استقرار سامانه موشكي در شرق اروپا و همچنين جنگ روسيه – گرجستان، اختلاف‌نظرهاي شديدي را ميان واشنگتن و مسكو ايجاد كرده بود. در آن زمان، پوتين هشدار داده بود كه رويكرد تهاجمي دولت جورج دبليو بوش، رئيس‌جمهوري آمريكا، بحران موشكي كوبا را (بحراني كه در سال1963 جهان را تا يك قدمي جنگ اتمي پيش برد) تكرار خواهد كرد. پيش از آن نيز بوش پيمان منع توليد موشك‌هاي ضد‌موشك را كه يكي از ستون‌هاي اصلي توازن هسته‌اي در جهان بود، به شكل يك‌جانبه ناديده گرفت.
اين تحولات سبب شد كه روسيه و آمريكا در روزهاي پاياني دوران رياست‌جمهوري جورج دبليو بوش، تشن‌هاي شديدي را پشت سر بگذارند. هنگامي كه باراك اوباما با شعار «تغيير»، در انتخابات سال2008 به پيروزي رسيد، اين تغيير را در عرصه بين‌المللي ازجمله در ارتباط با روسيه به مورد اجرا گذاشت. هيلاري كلينتون وزير امورخارجه جديد آمريكا در نخستين ديدار با همتاي روس خود، جعبه‌اي را هديه داد كه در آن كليدي به نشانه Reset قرار داشت. كلينتون وعده داد كه روابط واشنگتن و مسكو با هدف پايان اختلافات گذشته Reset خواهد شد. با اين حال، در دوره رياست‌جمهوري اوباما كه‌كليد Reset را هديده داده بود، روابط آمريكا و روسيه به پايين‌ترين حد در دوران پس از جنگ سرد رسيد. روسيه، بخشي از اوكراين را تصرف كرد و غرب به رهبري آمريكا، روسيه را تحريم كرد. ادامه اين زورآزمايي هم‌اكنون در سوريه جريان دارد. سير تحولات در روابط واشنگتن و مسكو طي 8سال رياست‌جمهوري باراك اوباما نشان مي‌دهد كه واشنگتن خواسته يا ناخواسته در مسير اتخاذ مشت آهنين در برابر روسيه قرار گرفته است. از اين‌رو قابل انتظار است كه هيلاري كلينتون، هم حزبي و همكار سابق اوباما درصورت پيروزي در انتخابات رياست‌جمهوري سال‌جاري در آمريكا، همين مسير را ادامه دهد. حتي مي‌توان انتظار داشت، تأكيد دولت احتمالي هيلاري كلينتون بر استفاده از قدرت سخت آمريكا در برابر روسيه نيز بيشتر شود.
كلينتون در تجمعات انتخاباتي بارها خواستار اتخاذ مواضع سرسختانه‌تر در قبال روسيه شده است. وي همچون اوباما و ديگر مقامات دولت آمريكا معتقد است كه پوتين در مواجهه با منافع غرب، خطوط قرمز را رد كرده و بايد متوقف شود. اين سياست در قبال آنچه توسعه‌طلبي روسيه در اوكراين تلقي مي‌شود و تحريم اقتصادي و آنچه مداخله‌گرايي در سوريه خوانده مي‌شود، زورآزمايي نظامي خواهد بود. كلينتون در برخورد با روسيه در قبال بحران سوريه، حتي پا را فراتر از برنامه‌هاي دولت اوباما گذاشته و خواستار اعمال منطقه پرواز ممنوع برفراز اين كشور شده است. درحالي‌كه اجراي چنين طرحي به منزله اجازه شليك به هواپيماهاي نظامي روسيه خواهد بود. ترديدي نيست شليك به هواپيماهاي جنگي روسي از سوي آمريكايي‌ها، جنگ سوريه را به جنگ مستقيم ميان آمريكا و روسيه تبديل خواهد كرد.
از اين‌رو تعجب‌برانگيز نيست كه روس‌ها در قبال رقابت‌هاي انتخابات رياست‌جمهوري آمريكا، از شكست كلينتون خوشحال شوند. در ماه‌هاي اخير، به كرات مفاد ايميل‌هاي كاري و شخصي سران حزب دمكرات ازجمله كلينتون فاش شده است. اين اقدامات حتي موجب افشاگري در مورد زدوبندهاي كلينتون با سران حزب دمكرات براي حذف برني سندرز، نامزد چپگراي دمكرات‌ها در انتخابات درون حزبي شد. حاميان كلينتون مدعي هستند كه هكرهاي روسي با موافقت عالي‌ترين مقامات كرملين، اطلاعات محرمانه را در آمريكا هك كرده و آنها را براي انتشار در اختيار سايت ويكي ليكس گذاشته‌اند. آنان براي اثبات اين فرضيه، علاوه بر استناد به گزارش‌هاي جامعه اطلاعاتي آمريكا، تأكيد دارند كه در ماه‌هاي اخير، هيچ‌گاه ايميل‌ها يا اطلاعات محرمانه دونالد ترامپ از سوي اين سايت افشا نشده است.
البته روس‌ها بارها نقش‌آفريني در روند انتخابات رياست‌جمهوري سال‌جاري آمريكا و دخالت با هدف پيروزي ترامپ را رد كرده‌اند. اما مي‌توان حدس زد كه بين هيلاري كلينتون و دونالد ترامپ، كرملين از پيروزي كدام يك خوشحال خواهد شد. در ضديت با سياست‌هاي پوتين، به‌ويژه در اوكراين و روسيه، هم جمهوريخواهان و هم دمكرات‌هاي آمريكا تقريبا اتفاق نظر دارند. تحريم‌ها عليه روسيه نيز در فرايندي دو حزبي در آمريكا تدوين و اجرايي شده است. با اين حال، نامزد جمهوريخواهان در انتخابات آمريكا بسياري از قالب‌هاي حزبي و كليشه‌اي را در آمريكا شكسته است؛ ازجمله حمايت صريح و بي‌پرده از ولاديمير پوتين، رئيس‌جمهوري روسيه.
ترامپ بارها اعلام كرده كه رفتار خصمانه دولت اوباما در برابر روسيه، راه را براي رسيدن به حل بسياري از موضوعات جهاني ناهموار كرده است. وي وعده داده است كه در مقام رياست‌جمهوري آمريكا، با پوتين ديدار كرده و اختلافات كنوني را حل و فصل خواهد كرد. ترامپ از اين مرحله نيز جلوتر رفته است. وي اعلام كرده است هيچ‌يك از شركاي نظامي آمريكا، به‌ويژه كشورهاي به‌شدت آسيب‌پذير منطقه بالتيك و شرق اروپا، از حمايت بي‌چون و چراي واشنگتن برخوردار نخواهد بود. اين پيام در كرملين مي‌تواند به منزله چراغ‌سبزي از سوي واشنگتن براي تغيير در مناسبات سياسي – نظامي كنوني در شرق اروپا قلمداد شود.
از سوي ديگر، اين تعامل فقط به بحث ناتو و اروپا محدود نمانده است. از ديد ترامپ، روسيه به همراه ايران و دولت بشار اسد، رئيس‌جمهوري سوريه در حال مبارزه واقعي با داعش هستند. بيان اين حرف در فضاي به‌شدت ضد‌روسي، ضد‌ايراني و ضد‌سوري، بازتاب گسترده‌اي داشته است. مي‌توان انتظار داشت كه درصورت پيروزي ترامپ در انتخابات رياست‌جمهوري آمريكا، واشنگتن از جبهه ائتلافي ضد‌اسد به سمت تعامل سازنده با جبهه ائتلافي حامي اسد تغيير جهت دهد. اين اتفاق به منزله به‌رسميت‌شناختن نقش روسيه در ترسيم توازن سياسي در خاورميانه به‌ويژه در سوريه خواهد بود. البته مشروط براينكه ترامپ بعد از پيروزي احتمالي در انتخابات همچنان بر شعارهاي خود باقي بماند يا تشكيلات سياسي حاكم بر آمريكا اجازه چنين ساختارشكني‌ها را به وي بدهد.
