مشاور وزارت دفاع آمریکا (پنتاگون) کردهای سوریه را از مهمترین عوامل اختلاف میان آنکارا و واشنگتن دانسته و امکان استفاده روسیه از پایگاه اینجرلیک را بعید دانست
لشکرکشی ترکیه به سوریه با انتقادات فراونی از جمله از سوی آمریکا مواجه شده است. علاوه بر این موضوع مدتی است که برخی از کشورهای اروپایی از لزوم تشکیل ارتش واحد سخن می گویند و برخی از تحلیگران معتقدند که تشکیل ارتش واحد برای مقابله با ترکیه است در همین رابطه برای تحلیل بهتر این وضعیت دکتر «محمد شفیق همدم» مشاور پنتاگون و فرماندهی ناتو در افغانستان با خبرگزاری مهر به گفتگو نشست.
دکتر همدم از کارشناسان حوزه خاورمیانه بوده و علاوه بر امر مشاوره با فرماندهان ناتو در افغانستان در دانشگاه مریلند آمریکا نیز تدریس می کند. متن مصاحبه با وی به شرح زیر است:
نخست وزیر ترکیه بن علی ایلدریم اعلام کرده بود روسیه در صورت لزوم می تواند از پایگاه اینجرلیک استفاده بکند. آیا این موضوع به روابط راهبری ترکیه و ناتو صدمه خواهد زد؟
۶۵ کشور از سراسر جهان عضو ائتلاف بین‌المللی به رهبری ایالات‌متحده امریکا علیه داعش هستند. ترکیه نیز به عنوان یکی از قربانیان این گروه تروریستی عضو این ائتلاف بین‌المللی است. رهبری این کشور بارها تعهد نموده‌اند که برای مبارزه با داعش از هیچ نوع تلاش دریغ نمی‌ورزند. از میان ائتلاف ضد داعش بیست و پنج کشور عضو در کنار امریکا، ترکیه و روسیه ازجمله اعضای کلیدی گروه بین‌المللی حمایت سوریه یا آی‌اس‌اس‌جی هستند، گروهی که برای حل بحران سوریه تلاش می‌ورزد.
باوجوداینکه روسیه در مورد استفاده پایگاه نظامی اینجرلیک هیچ نوع بحث رسمی را با ترکیه آغاز نکرده، اما این پایگاه در کنار نیروهای هوایی ترکیه، توسط نیروهای هوایی ایالات‌متحده آمریکا، بریتانیا و عربستان سعودی نیز استفاده می‌شود و امکان استفاده این پایگاه توسط روسیه بسیارکم است. ترکیه عضو پیمان آتلانتیک شمالی یا ناتو است و در کنار توافقاتی که ترکیه با پیمان ناتو دارد ترکیه به عنوان یک کشور مستقل تا کنون در مورد حضور نیروهای ناتو در این پایگاه هیچ نوع عکس‌العمل منفی نشان نداده و هیچ نوع معاهدات و توافقات که مغایر پیمان ناتو باشد صورت نگرفته است. لذا روابط راهبردی ترکیه با ناتو به قوت خود باقی است. در این میان روسیه استفاده و هر نوع علاقمندی برای استفاده از پایگاه اینجرلیک را رد نموده، اما درعین‌حال مقامات دولت روسیه استفاده از پایگاه همدان ایران را تأیید نموده‌اند.
شما به پرواز جنگنده های روسی از پایگاه همدان در ایران برای مبارزه با داعش اشاره کردید، چرا کشورهای غربی به این موضوع واکنش منفی نشان دادند؟
لازم به یادآوری است که از آغاز سال ۲۰۱۵ میلادی و بعد از توافق هسته‌ای ایران با ۵+۱ تنش‌ها میان ایالات متحده آمریکا و ایران کاهش‌یافته است. پاره‌ای از تحریم‌ها توسط ایالات‌متحده و سازمان ملل متحد لغو شده و رفع این تحریم‌ها باعث روابط بهتر میان ایران و کشورهای غربی گردیده است. جمهوری اسلامی ایران به‌نوبه خود از لغو این تحریم‌ها منفعت مادی و معنوی بسزایی کسب نموده است. در حالی که توافق‌نامه هسته‌ای در غرب با عکس المعل های متفاوت مواجه شده و در مراحل ابتدایی و آزمایشی قرار دارد، روابط ایران با کشورهای رقیب غرب می‌تواند این رابطه نازک و رو به بهبود را شدیداً تحت تأثیر قرار دهد. خبر استفاده از پایگاه همدان توسط بمب افکن های روسی در چنین شرایط و نزدیکی بی‌سابقه روسیه با ایران می‌تواند بر رابطه با غرب تأثیر بگذارد.
در حمله ترکیه به شمال سوریه و به کردها آیا هماهنگی میان آنکارا، مسکو و واشنگتن وجود داشته است؟
ترکیه از سال‌های دور و حتی قبل از بحران سوریه با شبه‌نظامیان حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) در داخل ترکیه درگیر است. دولت ترکیه در اوج جنگ‌های داخلی سوریه نگران تقویت و وسعت قدرت نیروهای کرد در منطقه است. یکی از موضوعات اختلاف‌نظر میان آمریکا و ترکیه در بحران سوریه نیروهای کرد بوده است، اما معاون ریس جمهور ایالات‌متحده آمریکا، «جو بایدن» در آخرین سفرش به ترکیه اذعان داشته که آمریکا از نیروهای کرد خواسته تا به شرق فرات و آن‌سوی رودخانه عقب‌نشینی کنند. عقب‌نشینی کرد ها به شرق زمینه‌ای پیشرفت نیروهای زمینی ترکیه را فراهم می‌سازد. قبل از حملات زمینی نیروهای ترکیه در سوریه «رجب طیب اردوغان» رئیس‌جمهوری ترکیه با رئیس‌جمهور روسیه «ولادیمیر پوتین» دیدار داشته و بعد از برگشت به ترکیه دست به این عملیات زد، پس امکان زیاد وجود دارد که روسیه با چنین عملیاتی مخالفت جدی نداشته باشد.
برخی کشورها از جمله چک و مجارستان صحبت از تشکیل ارتش مشترک اروپایی کرده اند. آیا این موضوع به خاطر مقابله با ترکیه و عضویت این کشور در ناتو نیست؟
جمهوری چک و مجارستان هر دو از سال ۱۹۹۹ میلادی بدین سو عضو پیمان ناتو هستند و ترکیه از سال ۱۹۵۲ عضو پیمان ناتو است. یعنی ۴۷ سال قبل از عضویت جمهوری چک و مجارستان ترکیه عضو ناتو بود، اما ترکیه چون این دو کشور عضو اتحادیه اروپا نیست. پیمان ناتو و اتحادیه اروپا دو ساختار متفاوت هستند. ازجمله ۲۸ کشورهای عضو اتحادیه اروپا فقط ۲۲ کشور آن عضو پیمان ناتو است. صبحت ها برای تشکیل ارتش مشترک اروپایی از مدت‌ها بدین سو فقط در قالب بحث میان چند تن از صاحب‌نظران ادامه دارد و در هیچ‌یک از این صحبت‌ها ایجاد چنین ارتش به مفهوم ایجاد یک نیروی مخالف ناتو نبوده و تا کنون هیچ یک از اعضای ناتو مخالف عضویت ترکیه در این ارتش نیست.
بعد از اجلاس استانبول در سال ۲۰۰۴ میلادی ترکیه مسئول ارتباط ناتو با جهان اسلام تعیین شد. چقدر ترکیه توانسته در این نقش موفق باشد؟
ترکیه که اکثریت جمعیت آن مسلمانان هستند نخستین کشور اسلامی است که عضویت ناتو را به‌دست آورده. ترکیه تحت قیمومیت ناتو در مأموریت‌های این پیمان در بوسنی و هرزگوین و در کوزوو نقش کلیدی را بازی نموده است. بعد از ترکیه آلبانی که دارایی اکثریت مسلمان است نیز عضویت ناتو را دارد. ترکیه در مأموریت ناتو در افغانستان نیز دارای نقش کلیدی بوده است. «اسماعیل آراماز» همین اکنون نماینده ارشد غیرنظامی ناتو یا سفیر ناتو در افغانستان از جمله دیپلمات های نخبه‌ای ترک است. ترکیه در حل تنازعات میان افغانستان و پاکستان نیز تلاش‌های وسیع نموده و حتی برای مذاکرات میان افغانستان و گروه شورشی طالبان نقش میانجی را نیز ایفا نموده است.
در اینجا این پرسش مطرح می شود که آیا در موضوع سوریه خود این کشور (ترکیه) بخشی از بحران نیست؟ بحران سوریه یکی از پیچیده‌ترین بحران‌های کنونی در تاریخ معاصر است. این بحران ابعاد سیاسی، نظامی، مذهبی، قبیله ای، فرهنگی، داخلی، منطقه ای و فرا منطقه ای دارد. در جنگ سوریه تروریست ها، معارضان، حکومت کنونی به رهبر بشاراسد و نیروهای خارجی درگیر هستند. در چنین درگیری‌های چندین بعدی نمی‌شود که تنها ترکیه و یا هم یک کشور دیگر را متهم کرد. بحران سوریه به یک بحران جهانی تبدیل شده است. میلیون‌ها سوری به سراسر جهان مهاجرت کرده اند و گروه‌های متعدد تروریستی به میدان آمده اند. علاوه بر کشورهای همسایه و منطقه قاره اروپا هم از این بحران به‌شدت رنج می‌برد. زمان آن فرارسیده که همه کشورهای دخیل تمام اختلافات را کنار گذاشته، بدون تاخیر برای حل و پایان این بحران مزمن و مهلک راه‌حلی را بیابند. یکی از بهترین راه‌های حل این بحران ارزش به حیات انسان‌های بی‌گناه، نادیده گرفتن منفعت‌های ناچیز، یک راهبرد هماهنگ و متحد میان قدرت‌های بزرگ منطقه‌ی و جهانی است. مهر
